Vertrouwen in Jeugdbescherming Noord-plan met kritische kanttekening: “Er is nog veel werk te doen”

De gemeenteraad heeft met een meerderheid vertrouwen in het herstelplan voor de situatie bij Jeugdbescherming Noord (JBN). Tegelijkertijd erkennen alle partijen dat er nog erg veel werk verricht moet worden om de situatie te verbeteren.

“Een situatie zoals die zich bij JBN heeft voorgedaan zullen we nooit kunnen voorkomen,” vertelt wethouder Manouska Molema (GroenLinks) van Zorg. “De inspectie en het KMI houden op landelijk niveau toezicht. Zij monitoren hoe het ervoor staat. Maar wat we zien is dat een organisatie heel kwetsbaar wordt als er veel personeel uitvalt door verzuim of ziekte. Dan ontstaat het risico dat de dienstverlening omlaag gaat en het niveau van zorg verslechtert. Dat zien we ook in andere regio’s: een tijdlang gaat het goed, en daarna gaat het ineens door omstandigheden minder. Zo’n situatie voorkomen, daar ga ik geen garanties voor geven.”

Achtergrond: de kern van de problemen
De problemen bij JBN spelen al diverse jaren. Uit onderzoek blijkt dat kinderen en jongeren in de provincies Groningen en Drenthe niet op tijd de hulp en bescherming krijgen die ze nodig hebben. Jongeren en gezinnen moeten lang wachten voordat er actie wordt ondernomen. Wanneer een aanmelding binnenkomt, moet de jeugdbescherming binnen vijf dagen een eerste gesprek hebben gehad. In twee van de vijf situaties wordt dat niet gehaald. Vervolgens moet er binnen zes weken een plan van aanpak zijn. Dit gebeurt in zeventig procent van de gevallen niet. Verder blijkt dat dossiers niet nauwkeurig worden bijgehouden, waardoor onduidelijk is welke problemen er spelen en welke hulp nodig is. Door de situatie verloor de organisatie vorig jaar december haar permanente certificaat.

Voor verschillende fracties uit Groningen en Drenthe, waaronder Stadspartij 100% voor Groningen en de PVV, was dit aanleiding om afgelopen zomer een meldpunt te openen waar ouders, kinderen, pleegouders, huisartsen en (oud-)medewerkers hun ervaringen konden delen. Er kwamen ruim honderd meldingen binnen. Vorige week presenteerde het meldpunt het rapport ‘Niet gezien en niet gehoord’. Het rapport schetst een onthutsend beeld van een systeem dat bedoeld is om te beschermen, maar in de praktijk juist schade veroorzaakt. Uit de verklaringen komt naar voren dat ouders en kinderen zich niet gehoord en gezien voelen. Daarnaast is er sprake van gebrekkige en respectloze communicatie en onvoldoende participatie. Deze problemen doen zich niet incidenteel voor, maar op structurele basis.

Kritiek: ‘Geen vertrouwen in herstelplan’
Om de situatie te verbeteren wordt er een herstelplan uitgevoerd. Vorige maand maakte het Keurmerkinstituut (KMI) bekend dat JBN het certificaat voor jeugdbescherming en -reclassering opnieuw krijgt toegekend, waardoor de organisatie kan blijven werken. Tot januari ligt de organisatie wel onder het vergrootglas van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Verschillende fracties zijn kritisch. Yaneth Menger van Stadspartij 100% voor Groningen: “Wat ik heel duidelijk mis bij het herstelplan is de stem van de ouders en de kinderen. Daarnaast wil ik afrekenen met een hardnekkig misverstand. Als een gecertificeerde instelling omvalt, dan wordt gezegd dat de hulpverlening abrupt stopt. Daarom zouden we hier niet gebaat bij zijn. Maar dat is niet waar. Een organisatie blijft dan altijd nog een jaar in touw om te zorgen voor een zachte landing. Mijn fractie ziet in dit rapport te weinig handvatten die ons vertrouwen geven. Dat gevoel is versterkt na het lezen van het inspectierapport en het rapport van het meldpunt. Wij vragen om politieke moed: herstellen we de organisatie of zetten we in op het herstellen van de situatie waarin ouders en kinderen zich bevinden?”

Ook Kelly Blauw van de PVV is duidelijk in haar woordvoering: “Ouders en kinderen krijgen niet tijdig de noodzakelijke bescherming, krijgen geen vaste jeugdbeschermer toegewezen en er zijn geen veiligheidsplannen. Ouders voelen zich genegeerd en medewerkers voelen zich niet veilig. Ondanks de verbeterplannen worden kinderen nog steeds niet beschermd. JBN hoeft niet overeind gehouden te worden. Wat mijn fractie betreft investeren we geen euro meer in een falende instelling, maar gaan we het voortzetten in een andere organisatie. Wat wij willen is dat kinderen beschermd worden, dat er geen bureaucratie heerst en dat het systeem doorbroken wordt.”

College: instroomstop is geen optie
Andere fracties en ook wethouder Molema voelen daar niets voor. Molema: “Er zijn partijen die vanavond vragen om een instroomstop of het volledig stoppen met JBN. We zitten hier in het belang van kinderen en ouders. Bij het omvallen van JBN moeten andere GI’s (Gecertificeerde Instelling) deze gezinnen overnemen. Het Leger des Heils heeft de afgelopen periode een aantal gezinnen overgenomen. Maar je hebt het daarbij over een kleine organisatie in de regio. De max is snel bereikt. Bij het omvallen van JBN is er onvoldoende ruimte om alles op te pakken. Bij een andere GI zal er ook geen vaste jeugdbeschermer voor een gezin klaar staan. Het in de benen houden van deze organisatie is het beste. Het is belangrijk dat de basis snel op orde komt.”

Structureel falen
De Stadspartij en de PVV krijgen van de andere fracties veel complimenten voor het opzetten van het meldpunt. Peter Rebergen van de ChristenUnie: “Wat ouders vertellen over JBN is onthutsend en schrijnend. Dat ze hun verhaal steeds opnieuw moeten doen, omdat hun stem niet wordt vastgelegd. De woede en het verdriet dat in de bijdragen doorklinkt is intens. Het gaat niet over misverstanden maar over structureel falen.” Pablo Vermerris van Student & Stad: “De titels van de rapporten zijn veelzeggend over een systeem dat gecreëerd is. De verhalen zijn onthutsend en schrijnend. Hoe gaan we nieuwe checks and balances invoeren zodat dit niet opnieuw kan gebeuren?”

CDA: repeterend verhaal sinds 2019
De fractie van het CDA is kritisch. Izaäk van Jaarsveld: “Op 8 november 2019, dat is 2061 dagen geleden, was de eerste noodklok te horen in een rapport van de inspectie. Sindsdien hebben we verschillende rapporten gezien. In de afgelopen jaren hebben we geconstateerd dat kwetsbare kinderen onvoldoende beschermd worden. De strekking in de afgelopen jaren is dat er feitelijk niets is gebeurd. In 2019 kregen we als gemeente al huiswerk mee. Wat we zien is een repeterend verhaal waarin chaos en alarmsignalen doorklinken. In het laatste rapport lezen we dezelfde aanbevelingen en dezelfde conclusies dat het nog steeds niet is opgelost.” Blauw van de PVV reageert kritisch: “Het heeft niet met jeugdbeschermers te maken. Deze mensen doen hun werk en verdienen waardering. Bent u het met mij eens dat dit veroorzaakt wordt door het systeem, door de bestuurders, de managementlagen en dat dit doorbroken moet worden?” Van Jaarsveld: “Niet per se.”

De CDA-woordvoerder legt uit: “Er worden hele concrete aanbevelingen gedaan. Zo kun je jeugdbeschermers beter waarderen. Dat kan in financiële zin, maar ook door immateriële waardering. Daar zou de wethouder meer in kunnen doen.” Peter Swart van GroenLinks: “Maar wie kan deze waardering geven? De gemeente? Het Rijk?” Van Jaarsveld: “Ik heb onvoldoende zicht op de cao. Ik heb deze vragen aan de wethouder gesteld, maar daar krijg ik helaas geen antwoord op.” Hans de Waard van de SP: “Roept het CDA medewerkers op om te gaan staken?” Van Jaarsveld: “Daar zijn de kinderen die afhankelijk zijn van de jeugdbeschermers niet bij gebaat.” Molema geeft later tijdens het debat wel antwoord: “Het is een mooie oproep, maar het is niet aan de gemeente. Dit is aan de vakbonden. Landelijk is er een tarief afgesproken. Ga je dit veranderen, door mensen meer salaris te geven, dan zul je minder mensen aan kunnen nemen. Dat is niet handig met de hoge werkdruk die speelt.”

Eerste verbeteringen zichtbaar
Andere fracties zijn voorzichtig positief. Peter Swart van GroenLinks: “We zien de eerste, kleine verbeteringen. Na een aanmelding is er nu binnen vijf dagen een eerste contactmoment en ligt er binnen zes weken een plan. Daarnaast is er overal een vast contactpersoon.” Daar reageert Van Jaarsveld op: “De inspectie schrijft dat de situatie nog steeds zorgelijk is. Ik hoor GroenLinks een ‘vast contactpersoon’ noemen, maar de inspectie zegt dat hiermee een valse indruk wordt gewekt.” Swart: “Het allerliefste zie je dat er een vaste jeugdbeschermer voor een gezin wordt aangesteld. Dat is nu niet mogelijk. Dat moet beter.”

Wesley Pechler van de Partij voor de Dieren: “Vijf maanden geleden hebben we ook een debat over dit onderwerp gevoerd. Sindsdien is de situatie licht verbeterd. Een herstelplan werpt zijn vruchten af. Om de problemen op te lossen zijn er tien extra jeugdbeschermers aan het werk gegaan. We zien dat het ziekteverzuim is afgenomen, maar dat dit nog wel te hoog ligt. Het personeelsverloop is gedaald naar vijftien procent. In de tussentijd is de Raad van Toezicht opgestapt, waarmee zij hun verantwoordelijkheid voor het falen hebben genomen en daardoor kunnen er nieuwe stappen worden gezet.” Pechler is het met Swart eens: “Een kwart van de kinderen heeft op dit moment geen vaste jeugdbeschermer. Dit wordt nu opgelost met de inzet van flexibele teams, wat niet wenselijk is.” Volgens Pechler is het daarom verstandig om geld vrij te maken om de problemen op te lossen, waarbij de partij naar het Rijk kijkt.

Mirjam Gietema van D66: “Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg. En dat is niet wat we hier willen. De gehele jeugdzorgketen loopt stroef en kent alleen maar verliezers. Om de problemen op te lossen moet er niet alleen bestuurlijke verantwoordelijkheid worden genomen, maar het vraagt ook om lef. De rapporten hebben mij geraakt. Mijn fractie ziet lichtpuntjes, waarbij er voorzichtige stapjes zijn gezet. Dat het certificaat vorige maand werd toegekend, dat is voor mijn partij niet genoeg. Het zegt namelijk helemaal niets over de kwaliteit die geleverd wordt. We hebben iets te doen. De samenwerking tussen JBN en WIJ vinden wij zorgelijk. Hoe mooi zou het zijn als iemand zich via WIJ bij JBN meldt, dat de persoon van WIJ het gezicht blijft van het gezin? We kunnen hier het verschil in maken. Dit gaat niet alleen over een keurmerk. Het gaat over doelmatigheid. We moeten kijken naar preventie, naar de beste oplossingen voor gezinnen. Doen we het goed genoeg?”

“Er is nog veel werk te doen”
Wethouder Molema vertelt dat ze de afgelopen periode met veel gezinnen gesproken heeft: “Het lastige is dat wij niet op de casuïstiek in kunnen gaan. Die bevoegdheid hebben wij niet. Als ouders zich met hun problemen bij ons melden, kunnen we hen wel doorverwijzen naar het juiste JBN-bureau. Wat eerder tijdens het debat ook is gezegd: jeugdbeschermers werken niet met de intentie om mensen klem te zetten. Ze zijn er om kinderen te helpen. Niemand gaat aan de slag met het idee om levens te gaan verknallen. Wat wij willen is dat JBN gaat werken conform de wettelijke eisen die er zijn. Dat JBN nu haar certificaat terug heeft, zegt dat de instroom op orde is, maar het zegt niet dat alles goed gaat. Dat gesprek voeren we met JBN. Er is nog veel werk te doen.”

Maar Molema is ook realistisch: “We zullen nooit iedereen tevreden krijgen. We zullen goed voor ogen moeten houden dat het bij JBN om gedwongen hulp gaat. Het is opgelegd, het is een gedwongen kader. Het wordt ingezet als andere hulp onvoldoende is. Dat betekent dat er soms andere verwachtingen bestaan dan waar JBN voor is. Bij de casussen gaat het om complexe situaties.” Qua toekomst ziet de wethouder een oplossing in meer sturing. “Er moet goed samengewerkt worden. Waarbij wij als gemeente ook huiswerk hebben gekregen. Zo moet de hulp beter beschikbaar zijn en moet er meer gebeuren op het gebied van preventie. Alles dat je kunt voorkomen, daar hoef je niet op in te zetten.”

Tijdens het debat vragen verschillende fracties ook om het onderzoek van het meldpunt over enige tijd te herhalen. Dat lijkt Molema niet verstandig: “Daar twijfel ik over,” zegt de wethouder. “De inspectie en KMI doen ook onderzoek. Het KMI zit op de werkprocessen, de inspectie kijkt in brede zin, waarbij ook de reacties van ouders en kinderen worden meegenomen.”

Verschillende fracties hebben voor de raadsvergadering van volgende week moties aangekondigd over het onderwerp.