Gemeentefinanciën gezond, maar zorgen over de toekomst en rol Rijk: “Ambities bijstellen”

Hoewel de gemeentefinanciën van Groningen er goed voorstaan, hebben diverse fracties woensdag bij een vergadering over de jaarrekening hun bezorgdheid getuit. Zij pleiten voor een voorzichtige koers, een standpunt dat wethouder Mirjam Wijnja (GroenLinks) van Financiën beaamt.

Wijnja toonde zich verheugd over de positieve feedback die ze ontving tijdens de bespreking van de jaarrekening. “Sinds vanochtend vroeg hebben we in verschillende vergaderingen stilgestaan bij de jaarrekening,” vertelde Wijnja. “Deze specifieke sessie over de financiën stond gepland van 20.00 tot 22.30 uur. Aanvankelijk keek ik daar vanwege het late tijdstip niet direct naar uit, maar ik moet zeggen dat ik vanavond toch een partij complimenten toegeschoven heb gekregen. Dat is best wel heel leuk om de dag op deze manier af te ronden. En ik geleid deze complimenten ook door naar de ambtenaren en alle betrokkenen; het maken van een jaarrekening is namelijk veel werk.”

SP jubelt, D66 en Student & Stad waarschuwen
“De kritiek was niet van de lucht toen dit super linkse college aantrad,” vertelde Daan Brandenbarg (SP). “Dit college zou niet met geld om kunnen gaan. Toch blijkt uit deze cijfers dat we het vele malen beter doen op de kerngetallen dan eerdere wethouders met deze portefeuille.” Hans Moerkerk (Stadspartij 100% voor Groningen): “Heeft u ook gekeken hoe de vlag er over twee jaar bij hangt? Hoe de situatie in 2027 en 2028 is?” Brandenbarg pareert: “In 2022 dachten we dat we een solvabiliteit van 9 procent zouden hebben, dat is nu 13 procent. Het weerstandsvermogen werd geschat op 134, maar is nu 170. We dachten dat er een ravijnjaar zou komen, maar die is vertraagd. Onze conclusie is dat je in de politiek niet verder kunt kijken dan maximaal twee jaar vooruit.”

Toch delen niet alle partijen de jubelstemming van de SP. Jim Lo-A-Njoe (D66) waarschuwt: “We zijn optimistisch over wat goed gaat, maar we moeten waakzaam zijn met wat zorgelijk is.” Olivier van Schagen (Student & Stad) voegt toe: “Wat we zien is dat het ravijnjaar, waarbij gemeenten structureel gekort worden, verplaatst is. Dat geeft wat lucht.”

Van Schagen uit echter ook zijn zorgen: “Als we terugblikken op 2024, dan zien we dat er 100 miljoen euro op de plank is blijven liggen. Dat is veel geld. Het lijkt te gaan om incidentele inkomsten die zijn blijven liggen door vertragingen.” Een andere zorg van Student & Stad zijn de vele leningen van de gemeente, waarvan bijna al deze gelden zijn geïnvesteerd in grond in Meerstad. “Mijn fractie wil benadrukken dat dit risicovol is omdat je bijna alles concentreert op één locatie in de gemeente. Een gebiedsontwikkeling kan ook uitdraaien op een flop. Op de langere termijn kunnen we daarom beter deze grond voor een deel afstoten aan natuurorganisaties. Je zet veel geld in op grondexploitatie. Wat als de grond minder waard wordt? Dan kunnen we minder investeren voor onze inwoners.”

De PvdA is het daar niet mee eens. Joren van Veen: “Maar de huizenprijzen stijgen. Waarom zouden we nu snel moeten verkopen? Waarom niet wachten tot de grond ontwikkeld is? Als we nu verkopen, gaan projectontwikkelaars ermee aan de slag en kunnen er minder sociale huurwoningen gebouwd worden.” Van Schagen: “Je hebt te maken met risico’s. We hoeven maar terug te gaan naar de periode rond 2007. Toen dacht men ook dat de prijzen van huizen omhoog zouden gaan. Dat liep toen wat anders met het uitbreken van de financiële kredietcrisis.”

Angst voor het ‘ravijnjaar’ en de rol van het Rijk
Van Schagen staat niet alleen in zijn zorgen. Ook Stadspartij 100% voor Groningen maakt zich zorgen. Hans Moerkerk vertelt: “We komen met een waarschuwing. Doe voorzichtig. Bouw reserves op. Ondertussen blijven we voor inkomsten maar naar het Rijk kijken. En ja, we hebben taken overgenomen. En ja, daarom hebben we recht op het geld. Een deel is betaald, maar komt de rest wel?”

Moerkerk benadrukt de landelijke problematiek: “Als gemeente hebben we last van het ravijnjaar. Maar het Rijk heeft de komende jaren last van een instortende berg. Op de NAVO-top in Den Haag is er vandaag een akkoord bereikt over de 5 procent. Er gaan miljarden naar defensie. Zou het misschien kunnen dat we bij de verkeerde broodheer aan de deur staan te rammelen? Mij lijkt het heel verstandig dat we onze lange termijn visie afstemmen op de sombere scenario’s.”

Jeffry van Hoorn (GroenLinks) reageert op die woorden: “Je voert een opdracht uit. Er komt een factuur. Die vervolgens maar deels betaald wordt. Dan is het toch niet meer dan redelijk om bij het Rijk aan te kloppen?” Moerkerk antwoordt scherp: “Je zou het Rijk kunnen beschouwen als een wanbetaler. Dat is een term die ik wel aandurf. Het Rijk is bezig haar eigen faillissement te graven. Er staan de komende jaren grote opgaven te wachten op het gebied van bijvoorbeeld zorg, vergrijzing, defensie, infrastructuur. Misschien moeten we maar accepteren dat het Rijk niet volledig over de brug gaat komen. En dat het goed is dat we ons daar tegen gaan wapenen en ons indekken voor negatieve scenario’s. En dan heb ik het nog niet eens over de effecten die meneer Van Schagen presenteert. Ik wil niet somber zijn, maar op dit moment varen we een licht naïeve koers.”

Bijstellen van ambities
Moerkerk heeft het niet over bezuinigingen, maar over het bijstellen van ambities: “We willen heel veel. Misschien kunnen we wat minder doen. Dat we een tunnel niet bouwen. Of dat we een weg minder aanleggen. Dat heeft ook nog eens een positief effect op de CO₂-uitstoot. We kunnen wat scherper en realistischer begroten.” Van Zoelen (Partij voor de Dieren) vraagt: “Maar als gemeente voeren we nu taken uit voor de overheid, bijvoorbeeld op het gebied van zorg. We sturen een factuur en uiteindelijk krijgen we maar een deel betaald. Zegt u dan, we moeten die taken teruggeven aan het Rijk?” Moerkerk: “Dat ligt voor de hand. Maar dat is een hele pijnlijke kwestie voor de mensen wie het treft. En daar stopt dan ook mijn harde lijn, omdat mijn fractie ook vindt dat we inwoners moeten beschermen. Mijn oproep is om de ambities bij te stellen. Om de kat uit de boom te kijken wat er de komende drie jaar gaat gebeuren.”

De wethouder is het met Moerkerk eens. “Ik citeer de Ombudsman over het ravijnjaar: ‘Of een ravijn nu in plaats van tweehonderd meter honderd meter is geworden, je valt nog steeds dood.’ Daarom ben ik het met de Stadspartij eens dat we ons goed moeten voorbereiden. Dat we geen besluiten moeten nemen die niet nodig zijn. De komende twee jaren zijn qua begroting sluitend. We moeten ons voorbereiden op wat daarna komt. Dit zou vanuit de Rijksoverheid moeten komen. In Den Haag kan er aan knoppen worden gedraaid. Dat zijn politieke keuzes. Draaien betekent meer investeringsruimte. Persoonlijk ben ik optimistisch over de lobby die gevoerd wordt vanuit de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Maar we moeten ons wel voorbereiden. Investeren op die vlakken die belangrijk zijn, maar ook waakzaam zijn. Dat is belangrijk.”

Lokale lasten en parkeerinkomsten
Zorgen zijn er ook bij de Partij voor het Noorden. Leendert van der Laan: “De belastingdruk ligt in onze gemeente op 124 procent. Daarmee wordt de stad onbereikbaar voor de middengroep. Als gemeente kunnen we dat niet volledig voorkomen.” Van Veen (PvdA) reageert: “Lokale lasten zijn niet leuk. Maar door koopgarant en het kwijtschelden van de afvalstoffenheffing zijn inwoners er netto toch beter op geworden?” Van der Laan: “Mensen betalen vier, vijf, zes ton voor een woning. Woningen worden zo langzamerhand onbereikbaar. Als gemeente jagen we dat aan door te investeren in de openbare ruimte. Door straten mooier te maken, gaat de huizenprijs omhoog. Daarom zouden wij graag zien dat er meer in de dorpen wordt geïnvesteerd. Veel projecten die op de strategische investeringsagenda staan, worden in de stad uitgevoerd.”

“Groningen fantastisch houden”
De fractie van GroenLinks (Jeffry van Hoorn) is positiever: “De tijd gaat snel. Dit is alweer de laatste gemeenterekening van dit super sociale linkse college. De afgelopen jaren heeft deze coalitie zich ingezet voor een eerlijker en groener Groningen waarbij we ons keihard hebben ingezet voor alle inwoners. Dat is wat aan onze plannen ten grondslag heeft gelegen: Groningen fantastisch houden. Het was niet een streven of een magisch doel, maar erg noodzakelijk.” Izaäk van Jaarsveld (CDA) onderbrak: “Maar we zien dat er veel dingen niet goed gaan. Kijk bijvoorbeeld naar de veiligheid in de binnenstad.” Van Hoorn: “Eens. Ik zou ook willen roepen dat het af is. Daarom zou ik ook een stemadvies kunnen geven voor de verkiezingen volgend jaar, zodat deze coalitie de tijd krijgt om de plannen af te maken en noodzakelijke investeringen te kunnen blijven doen.”

In de woorden van Van Hoorn klinkt ook trots door: “Door de keuzes van het Rijk lopen we tegen de grenzen van het systeem aan. Er is een gebrek aan landelijk beleid en te weinig geld, wat ons werk moeilijker maakt. Toch hebben we er vol voor gekozen om op verantwoorde wijze te investeren. Maar onze financiële positie is kwetsbaar. Daarom is het belangrijk om bij investeringen ook oog te houden voor risicomanagement.” GroenLinks noemt dit verantwoord investeren.

Democratische controle
Andere zorgen die genoemd werden tijdens het debat zijn het structurele overschot op de rekening uit de parkeerpot. Dit wordt al jaren te laag begroot, waardoor er meer geld overblijft dan verwacht. De wethouder wordt opgeroepen hier beter op te sturen. Ook de onvolledigheid van de cijfers, bijvoorbeeld bij de reclamebelasting, werd benoemd, waardoor raadsleden de democratische controle niet goed kunnen uitvoeren. De wethouder liet weten dat dit tijd kost en dat later, in een aparte vergadering, uitgebreid zal worden stilgestaan bij deze belasting.