Een terugkeer van een fulltime hoogleraar Fries op de Rijksuniversiteit Groningen is goed nieuws voor Friesland en de Friese taal. Dat is de reactie van de Fryske Nasjonale Partij (FNP).
“De situatie in de afgelopen anderhalf jaar was lastig”, reageert fractievoorzitter Gerben van der Mei. “In oktober 2022 nam Goffe Jensma afscheid als hoogleraar Fries. Het vinden van een opvolger bleek vervolgens heel lastig te zijn. Dat was niet prettig, ook voor de Rijksuniversiteit niet. Je zit met de handen in het haar, want je hebt wel een budget. De Friese taal wordt daar de dupe van, terwijl het wel onze tweede rijkstaal is. Iets unieks dat je eigenlijk moet koesteren.”
In gesprek
Donderdag maakte demissionair minister Robbert Dijkgraaf (D66) van Onderwijs bekend dat hij enthousiast is over de installatie van een nieuwe hoogleraar. Dijkgraaf wil er geld voor vrijmaken en wil daarnaast in gesprek met de RUG en de provinsje Fryslân hoe de bacheloropleiding terug kan keren. Dijkgraaf kon ook niet anders want een amendement van Habtamu de Hoop (PvdA) over dit onderwerp kon rekenen op een meerderheid in de Tweede Kamer.
“Als je het niet aanbiedt is er sowieso geen vraag”
Het hebben van een Friese leerstoel noemt men in Friesland belangrijk. Dat Jensma niet vervangen werd door een nieuwe hoogleraar zorgde voor angst over het volledig verdwijnen van het Fries als zelfstandige studierichting. Van der Mei: “Je kunt je afvragen hoe belangrijk zo’n leerstoel is. Je kunt bijvoorbeeld zeggen dat weinig studenten de studie volgen. Maar dat is een kip ei-verhaal. Als je het niet aanbiedt, dat weet je sowieso dat er geen vraag is.”
“Friese woorden worden ingewisseld voor Nederlandse of Engelse woorden”
Een fulltime hoogleraar Fries is volgens de FNP belangrijk vanwege het unieke aspect van de taal. “Uit onderzoek blijkt dat het op dit moment niet zo slecht met de taal gaat. Maar persoonlijk heb ik wel vraagtekens bij de kwaliteit. Als ik over straat loop, en ik vang wat zinnen op, dan hoor je de vernederlandsing. Friese woorden die niet meer tot het vocabulaire horen en ingewisseld worden voor Nederlandse of Engelse woorden. En natuurlijk, een taal hoort levendig te zijn. De Nederlandse taal zag er tweehonderd jaar geleden ook anders uit. Maar je zult toch ook de kern moeten beschermen, dat het Fries het Fries blijft. Een bewustwording van het unieke dat we als provincie hebben.”
“Onderwijs is cruciaal”
Een hoogleraar helpt daar volgens Van der Mei bij: “Het geeft de taal status. Het geeft het cachet. Een prikkelend effect, waarbij er ook duidelijk wordt gemaakt dat het geen boerentaal is. Onderwijs is cruciaal in de ontwikkeling en het beheersen van de taal. En niet alleen het onderwijs, maar ook de opvoeding. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die vanaf hun geboorte verschillende talen krijgen aangeleerd, in hun leven makkelijker kunnen schakelen, en ook makkelijker een derde of een vierde taal eigen maken.”
