Het einde van de laatste Groningse melkfabriek De Ommelanden en de gedeeltelijke sloop staan in deze aflevering van Beno’s Stad centraal. Beno Hofman duikt in de geschiedenis van het bedrijf en bezoekt daarbij niet alleen het complex aan de Friesestraatweg, maar ook de oude melkfabriek aan de Noorderhaven.
► Beschrijving
Slopers zullen binnenkort de laatste Groninger melkfabriek, De Ommelanden, onder handen nemen.
Projectontwikkelaar Brivec laat een deel van het complex van De Ommelanden slopen en de rest wordt verhuurd.
Het einde van de fabriek aan de Friesestraatweg dreigde trouwens al veel eerder.
Laten we maar eens een duik in de geschiedenis nemen.
Voor de duik in de geschiedenis van De Ommelanden moeten we eerst de Friesestraatweg verlaten want het is allemaal aan de Noorderhaven begonnen met de fabriek.
Vroeger bracht niet elke veehouder zijn melk naar een melkfabriek.
Vooral kleine veerhouders verkochten hun melk liever zelf.
Het waren dus echte melkboeren.
Na 1941 werd het veehouders verboden om de melk verder nog zelf te verkopen.
Zij moesten kiezen, de koeien weg of stoppen met de verkoop.
Alle melk moest voortaan naar een melkfabriek.
En dat was ook wel zo hygiënisch want de veehouders deden wel eens wat water bij de melk of karnemelk.
En dat water haalden ze soms gewoon uit de sloot.
Het begin van melkfabriek De Ommelanden was al eigenlijk in 1907.
Enige kapitaalkrachtige veehouders stichtten toen een melkfabriekje met de naam Stad en Lande.
De fabriek begon in een gehuurd pandje maar het ging zo goed dat directeur Yde van Asperen al naar twee jaar een eigen stoomzuivelfabriek en melkinrichting kon laten bouwen, hier op de hoek van de Noorderhaven en de Werfstraat.
Beneden kwam een stalling voor twee paarden.
Altijd handig in een tijd dat het meeste vervoer nog met paard en wagen ging.
En boven kwamen twee woningen, een voor de directeur zelf en een voor de verhuur.
In 1911 werd directeur Van Asperen opgevolgd door Hendrik in het Veld.
Deze nieuwe directeur breidde het bedrijf uit door stoomzuivelfabriek Welgelegen aan de Friesestraatweg aan te kopen.
In 1916 werd de oude fabriek verbouwd en kwam er een ketelhuis bij.
Maar de melk van directeur In het Veld was van slechte kwaliteit en dat was niet alles.
In het Veld knoeide niet alleen met melk, hij knoeide ook met de cijfers.
Zo zei hij dat hij in 1922 27.000 gulden voordelig saldo had maar de leden van de melkfabriek vertrouwden het zaakje niet en schakelden de Friese Bond van Coöperatieve Zuivelfabrieken in.
Deze bond stuurde controleur Feike de Boer en die ontdekte dat er geen 27.000 gulden winst was maar 350.000 gulden verlies.
Directeur In het Veld draaide voor negen maanden de gevangenis in en Feike de Boer mocht als dank voor bewezen diensten zelf directeur worden van de fabriek en die fabriek heette vanaf dan De Ommelanden.
In tegenstelling tot zijn voorganger was directeur De Boer wel goed met cijfers.
Hij maakte van De Ommelanden een winstgevend bedrijf door steeds meer melk te produceren.
Waar De Boer niet zo goed in was dat was de omgang met de mensen die voor hem werkten.
Hij was bijvoorbeeld erg zuinig met het aannemen van personeel.
Zo nam hij bijvoorbeeld geen werktuigkundigen en boekhouders in dienst omdat die hem toch maar teveel geld zouden kosten.
Misschien was de wat omhooggevallen controleur De Boer gewoon bang dat die deskundigen wel eens de baas zouden kunnen worden.
Om nog meer winst te maken deinsde De Boer er ook niet voor terug om zijn personeel een poot uit te draaien door gewoon de koffie in de bedrijfskantine in één klap twee keer zo duur te maken.
Directeur De Boer die zaaide graag tweedracht onder zijn personeel.
Dat deed hij door verschillende mensen dezelfde opdracht te geven en daar kwam dan regelmatig ruzie van.
Ja, het maakte alles bij elkaar directeur De Boer niet echt geliefd onder zijn mensen, sommigen noemden hem zelfs een bruut.
In 1952 was voor de werknemers van De Ommelanden de maat vol.
Overuren, vakanties en pensioenen waren niet goed geregeld en op 21 augustus 1952 legden bijna al het productiepersoneel het werk neer voor een staking.
De staking zou negen maanden duren en was daarmee een van de de langste uit de Nederlandse geschiedenis.
De stakers deden er alles aan om het bedrijf echt plat te leggen, ze postten bij het hek, bij woningen van werkwilligen en bij besmette bedrijven.
Dat waren bedrijven die zaken bleven doen met De Ommelanden.
En de stakers volgden werkwilligen op de fiets met een bord met daarop de tekst ‘voor ons rijdt een onderkruiper van De Ommelanden’.
En soms, heel soms kwam het weleens tot een klein handgemeen
En directeur De Boer die deed ondertussen zijn uiterste best om melk te blijven produceren.
De stakers had hij op staande voet ontslagen maar in de Friese gemeente Achtkarspelen waar veel werklozen woonden, probeerde hij nieuw personeel te vinden.
Hij werd op zijn tocht naar Achtkarspelen echter gevolgd door de stakers.
De Boer kreeg echter hulp van zijn vrouw.
Zijn vrouw reed achter hem aan en zette dan opeens op een smal weggetje de auto dwars op de weg zodat de stakers niet verder konden.
De nieuwe werknemers van De Boer werden met de nek aangekeken door de stakers en door de bewoners van de gemeente Achtkarspelen.
Ze werden soms zelfs met messen bedreigd en de bussen die het nieuwe personeel naar de fabriek brachten, werden meer dan eens met stenen bekogeld.
In mei 1953 kwam er na negen maanden een eind aan de staking.
Er was chaos in het bestuur en directeur De Boer die trad tijdelijk af.
Drie jaar later verdween hij helemaal van het toneel.
De Ommelanden hield op een zelfstandig draaiende fabriek te zijn en werd onderdeel van de Noordelijke zuivelreus Friesland Dairy Foods.
In 1983 werd het bedrijf nog één keer gemoderniseerd maar in 1996 was het met De Ommelanden echt gedaan.
De gebouwen van De Ommelanden zijn nu in handen van projectontwikkelaar Brivec uit Boskoop.
Een deel van het complex wordt verbouwd tot kantoorruimte en de rest wordt gesloopt.
Toch doodzonde van zo’n stukje industrieel erfgoed dat het straks weg is.
