Sociaal advocaten slaan opnieuw alarm over het ‘beschikkingsvrij’ (beschikkingsarm) werken bij de gemeente Groningen, oftewel het niet op papier vastleggen of iemand recht heeft op zorg. EenVandaag bracht dinsdag het verhaal van Michiel, die bij het zoeken naar hulp voor een vriend zo vastliep dat hij werd opgepakt door een arrestatieteam.
Gemeenten zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor jeugdzorg en hulp via de Wmo. Die zorg kost veel geld. Daarom werken steeds meer gemeenten zogenoemd ‘beschikkingsvrij’, waaronder Groningen. Dat betekent dat er binnen de Wmo niet altijd meer beslissingen op papier worden gezet, terwijl dat volgens de wet wel moet. Zonder zo’n beschikking kunnen burgers geen bezwaar maken of naar de rechter stappen. Sociaal advocaten zien daardoor steeds meer mensen vastlopen.
Zes jaar zoeken naar hulp leidt tot inval arrestatieteam
Michiel Jellema probeert al zes jaar hulp te regelen voor een vriend met ernstige psychische problemen. Volgens hem zijn er in die tijd achttien ernstige incidenten geweest, zoals psychoses en ziekenhuisopnames. Zichzelf aanmelden lukt zijn vriend niet, maar WIJ Groningen stelt volgens Jellema onontbeerlijk dat mensen zichzelf moeten aanmelden voor hulp.
Aanvragen die Jellema doet namens zijn vriend, worden niet geaccepteerd. En Michiel kreeg nooit een schriftelijk besluit van de gemeente of van WIJ Groningen, want Stad werkt beschikkingsvrij.
Omdat hij nergens terechtkon, bleef Michiel bellen en mailen. Meer dan duizend keer. Uiteindelijk kreeg hij een contactverbod. Toen hij dat overtrad, deed WIJ Groningen aangifte. In juli viel een arrestatieteam vroeg in de ochtend zijn huis binnen. Michiel werd gearresteerd en dezelfde dag weer vrijgelaten, nog steeds zonder gesprek met de gemeente. En nog steeds is er geen hulp voor zijn vriend, aldus Jellema.
Problemen staan niet op zichzelf
Meerdere (sociaal) advocaten en inwoners (die bij EenVandaag anoniem willen blijven) laten aan het programma weten dat het niet gaat om een losstaand geval. Mensen worden vaker wanhopig door bureaucratie en gebrek aan duidelijke beslissingen. Maar als er een rechtszaak wordt aangespannen, wordt er nog wel even snel het broodnodige op papier gezet, stelt sociaal advocaat Renske Imkamp: “Dan krijgt de burger alsnog gelijk. Dat lijkt mooi, maar zo voorkomt de gemeente een uitspraak van de rechter over hun werkwijze.”
Fractievoorzitter Yaneth Menger van Stadspartij 100% voor Groningen laat weten opnieuw vragen te stellen aan het college, naar aanleiding van de zaak rond Michiel: “Dit kan nooit zonder instemming van de burgemeester zijn gedaan. Het gaat over Wij Groningen, dus de betrokken wethouder is daarvan op de hoogte.” Advocaat Werner van Bentem vindt zelfs dat de Rijksrecherche de zaak moet gaan onderzoeken.
Gemeente stopt niet met (deels) werken zonder beschikking
De gemeente Groningen wil niet inhoudelijk reageren op de zaak rond Jellema en beroept zich op privacy. Over het beschikkingsvrij werken zegt de gemeente geen reden te zien om met beschikkingsvrij werken te stoppen, een werkwijze die binnen de Wmo slechts voor een ‘klein deel’ wordt toegepast.
“Maatwerkvoorzieningen (grootste gedeelte) zijn altijd met een indicatie, met een beschikking. Bij algemene voorzieningen is alles zonder beschikking/indicatie. De uitvoering van basisjeugdhulp is geheel beschikkingsvrij.”, stelt het college in een reactie. “Beschikkingsvrij werken heeft veel voordelen. Zo kun je als gemeente en aanbieder beter meebewegen met de behoefte van inwoners. Het maakt je flexibeler. Bovendien is een indicatie altijd een momentopname; de ondersteuningsbehoefte kan in de loop van de tijd veranderen. Door indicatieloos en beschikkingsvrij te werken kunnen we beter inspelen op de veranderende zorgvraag. Zonder indicatie werken is meer organisch. Daarnaast voorkomt indicatieloos werken ook administratieve rompslomp en kan zorg sneller georganiseerd worden.”
De gemeente besluit haar reactie met te stellen dat ouders bij basisjeugdhulp altijd alsnog een beschikking kunnen krijgen, waar ze bezwaar en beroep op in kunnen dienen.
Kritiekstroom blijft doorgaan
Een beschikking is een officieel schriftelijk besluit van de gemeente over jeugdhulp. De gemeente is wettelijk verplicht om een beschikking af te geven als ouders jeugdhulp aanvragen. In deze beschikking staat precies welke jeugdhulp het kind krijgt en waarom. Dankzij deze beschikking weten ouders wat ze van de gemeente kunnen verwachten en waar ze recht op hebben. Ook kunnen ouders in bezwaar en beroep gaan tegen de beslissing van de gemeente als ze het er niet mee eens zijn. Zo kunnen ze via de rechter hun recht halen.
Beschikkingsvrij werken is niet toegestaan in Nederland. Beschikkingsarm werken mag wel. In dat geval krijgen ouders alleen een beschikking als ze er om vragen. Het is belangrijk dat ouders weten wat hun rechten zijn en dat ze een beschikking kunnen aanvragen als ze dat willen.
De reportage van 1Vandaag is niet de eerste die het systeem van beschikkingsvrij werken hekelt in de gemeente. In juli vorig jaar legde een rechtbank de gemeente nog een dwangsom op, omdat het niet binnen acht weken alsnog de benodigde beschikking afgaf aan ouders die bezwaar wilden maken. Ook een hoogleraar bestuurskunde en de Ombudsman Groningen deden in april en september nog hun beklag over het systeem, evenals de gemeenteraad anderhalf jaar terug. De gemeente zelf wist vorig jaar echter te melden dat er juist veel tevredenheid is over de jeugdhulp: 84 procent zou blij zijn met het werken zonder indicatie.
