Groningen ligt op koers om in 2030 afvalvrij te zijn. Om dit doel extra kracht bij te zetten, heeft een burgerberaad de afgelopen periode nagedacht over aanvullende maatregelen. Uit deze lijst worden tien maatregelen direct overgenomen, dertien nader onderzocht op haalbaarheid, en twee afgewezen. De gemeenteraad is enthousiast, maar er zijn twijfels, met name over het afwijzen van het ophalen van grofvuil aan huis.
“Onlangs vond de overhandiging plaats met aanbevelingen vanuit het burgerberaad”, vertelt wethouder Mirjam Wijnja (GroenLinks) van Stadsbeheer. “Ik ben heel blij geworden van de energie die voelbaar was. Toen we dit initieerden, werden we gewaarschuwd door experts. Bij een burgerberaad, wat we nog nooit eerder in deze gemeente hadden gedaan, geef je als raad een deel van je mandaat over aan inwoners. Het was uiteindelijk ook een flinke klus, waarbij we optimaal gebruik hebben gemaakt van lessen die in andere gemeenten geleerd zijn. Spannend was het ook: blijven de inwoners betrokken? Dat gebeurde. Met nu ook de belangrijkste aanbeveling: blijf ons betrekken. Een monitorgroep heeft al acht mensen opgeleverd die zich aangemeld hebben.”
Burgerberaad
Wijnja deed deze uitspraak aan het einde van de vergadering. In januari 2024 werd het onderwerp ‘Stand van zaken Afvalbeleid 2023’ besproken. Toen werd geconcludeerd dat Groningen goed op schema ligt om in 2030 afvalvrij te zijn. GroenLinks en Partij voor de Dieren dienden echter een motie in (waarmee in oktober 2024 door de raad werd ingestemd) om een burgerberaad in te stellen waarbij inwoners mee zouden denken over hoe Groningen afvalvrij te maken. Dit heeft geresulteerd in een adviesrapport met een groot aantal adviezen van inwoners.
VVD: “Belangrijk dat de effectiviteit van maatregelen gemeten gaat worden”
Fokke Veenstra van de VVD: “120 inwoners uit de gemeente hebben zich vastgebeten in dit onderwerp. Zes bijeenkomsten, gesprekken met experts en excursies hebben geleid tot dertig adviezen, waarvan er tien direct uitgevoerd kunnen worden. Wij ondersteunen deze aanbevelingen. Maar onze zorg zit hem in de onderbouwing. Welke concrete resultaten gaan de maatregelen namelijk opleveren? Als we het doorvertalen naar de afvalstoffenheffing, moeten inwoners ruim drie euro meer betalen, bijvoorbeeld voor educatie. Maar wat levert die educatie op? Om te voorkomen dat het vrijblijvende campagnes worden, vinden wij het belangrijk dat er gemeten gaat worden hoe effectief een maatregel is. Als blijkt dat het niet effectief is, moet er vervolgens ook afscheid van die maatregel genomen kunnen worden.”
Partij voor de Dieren en GroenLinks reageren kritisch. Terence van Zoelen (PvdD): “We gaan toch werken met een routekaart, daar kan dit toch een plek in krijgen?” Tim van de Vendel (GroenLinks): “Het is succesvol dankzij de inzet van een breed scala aan manieren. Het geheel maakt het een succes. Ook campagnes zijn een belangrijk onderdeel.” Veenstra (VVD): “We zijn niet tégen de maatregelen. We willen alleen niet dat er geld gestoken gaat worden in geldverslindende projecten die niets opleveren.” Van Zoelen: “In de adviezen zien we het belang van ondernemers weinig terug. Terwijl zij veel afval produceren. Ligt hier niet ook een taak voor hen?” Veenstra: “Wij denken dat meer besparingen haalbaar zijn. De gemeente kan ondernemers hier prima bij betrekken.”
CDA: “Bewustwording is een gezamenlijke verantwoordelijkheid”
Jalt de Haan, raadslid voor het CDA: “Het is een heel geschikt onderwerp om hier voor de eerste keer het burgerberaad voor in te zetten: hoe krijgen we de gemeente afvalvrij. Uiteindelijk ligt dit aan het gedrag. Daarom is het belangrijk om betrokken inwoners hierbij te betrekken en om hier met ze over te praten. Eigenlijk heb je twee soorten afval: afval in de bak en afval buiten de bak. Hoe kunnen we inwoners er bewust van maken dat afval in de bak terecht komt? Die bewustwording is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Toch heeft de Milieudienst ondertussen de handen vol aan het opruimen van bijplaatsingen in het straatbeeld.”
Daar reageert Daan Brandenbarg van de SP op: “Heb je als inwoner niet een beperkte invloed? Als je in de winkel een biologische komkommer koopt waar plastic omheen zit, dan ben jij als inwoner daar niet verantwoordelijk voor.” De Haan: “De letter ‘A’ in onze partijnaam staat voor ‘appèl’. Wij geloven in het appèl dat je kunt doen op de samenleving. Een verantwoordelijkheid voor iedereen waarbij we goed voor de aarde zorgen. Daar hoort een schoon en afvalvrij Groningen bij. Zwerfafval zorgt, behalve voor plaagdieren en bijbehorende overlast, ook nog eens voor een lelijk straatbeeld. Kijk naar wijken als De Hoogte en de Oosterparkwijk. Juist dit afval wordt gezien als één van de grootste ergernissen.”
CDA: “Ophalen van grofvuil niet afschieten”
Dat brengt De Haan bij het ophalen van grofvuil: “Dat wordt op dit moment niet gedaan, en wij willen dit niet afschieten. Ja, we zien de hoge kosten van vaste rijroutes en ophaalmomenten. Maar aan de andere kant moeten we wel iets doen met al dat afval dat nu gedumpt wordt.” René Staijen van Groep Staijen is het daarmee eens: “Het uitbreiden van het ophalen van grofvuil is al jarenlang mijn inzet. Mijn advies zou zijn: ga de kosten vergelijken met wat je nu kwijt bent aan het opruimen van illegale dumpingen, naast de vaste ophaalmomenten.”
Brandenbarg van de SP gaat nog een stapje verder: “Het staat in ons programma, waarbij het inzet is van de onderhandelingen voor een nieuwe coalitie.” Van de Vendel van GroenLinks: “Dan krijgt de SP een zware dobber aan ons. Als iedereen het afval in een bak gooit, dan gaat het scheidingspercentage ontzettend omlaag.” Brandenbarg: “Ik ben een heilig gelover in nascheiding. Dat kun je op die manier doen. Maar om GroenLinks tegemoet te komen: je kunt ook nadenken over een tussenstap. Dat je niet gaat werken met afvalwagens die een vaste route rijden, maar dat je wel vaker in de buurt je grofvuil kwijt kunt, als een soort tussenstap.”
SP: Aanpakken van de verpakkingsindustrie
Het raadslid voor de SP benadrukt nog een andere optie, iets wat Staijen ook benoemt: het aanpakken van de verpakkingsindustrie. “Maar dat was niet het doel van dit burgerberaad. Mijn partij denkt dat het goed is om te gaan investeren in verpakkingsvrije winkels. En wellicht moeten we ook wel toe naar wat burgerlijke ongehoorzaamheid: dat als je een biologische komkommer in plastic koopt, je het plastic retour stuurt.” Daar reageert Evelien Bernabela van Partij voor het Noorden op: “Weet meneer Brandenbarg dat plastic uitermate goed recyclebaar is?” Brandenbarg: “Ik doe deze debatten al twaalf jaar. Waar het mij om gaat is dat de consument beschuldigd wordt van het produceren van afval. Maar de consument doet dit niet; het gebeurt op een andere plek. Je gaat naar de supermarkt en vervolgens laad je je huis vol met allerlei verpakkingsmaterialen. Dat is mijn punt.”
Wethouder Mirjam Wijnja (GroenLinks): “Ook bij het ophalen van grofvuil waren er illegale dumpingen”
Wethouder Wijnja is niet enthousiast over het ophalen van grofvuil bij de mensen thuis: “Ik begrijp de gedachte. We hebben te maken met bijplaatsingen en mensen zitten met grofvuil. Het is een vraagstuk waar we als gemeente al lang mee bezig zijn. Maar ook in de tijd dat we vaste ophaaldagen hadden, hadden we te maken met illegale dumpingen. Het ophalen van grofvuil blijkt niet zomaar een oplossing te zijn. Als je kijkt naar de financiën, dan kost het rijden van een ophaalroute meer geld dan wat we nu uitgeven. Ondertussen zien we dat de milieustraten een succes zijn, wat ook leidt tot het gescheiden inzamelen. Maar ik ontken niet dat we op dit vlak een probleem hebben en dat we moeten zoeken naar een oplossing.”
Veenstra van de VVD: “Maar als we naar deze milieustraten kijken: de openingstijden zijn best wel star. Zaterdag zijn deze straten tot 15.00 uur geopend. Kunnen we dat niet oprekken?” Wijnja: “Die behoefte lijkt er niet erg te zijn. Terwijl het wel wat vraagt van het personeel. Het kost geld, en dat weegt niet tegen elkaar op.” Wijnja zegt ook tegen de VVD dat er altijd wordt gekeken hoe effectief maatregelen zijn: “Het domein waar we het over hebben is ook heel complex. We hebben te maken met innovaties en Europese wetgeving die constant in beweging zijn, waardoor het constant verandert. Ik kan mij niet voorstellen dat als blijkt dat een bepaalde maatregel niet werkt, we daar mee door zullen gaan.”
Verschillende partijen spreken ook hun waardering uit voor de burgeragendering. Rita Pestman van de PvdA: “Inwoners hebben hier veel tijd in gestopt, ze hebben er hun gedachten over laten gaan. Een lange lijst met maatregelen kan direct worden genomen, een andere lijst wordt onderzocht op haalbaarheid. Dit middel, het inzetten van een burgeragendering, smaakt bij mijn partij naar meer. Wat mij betreft zetten we dit vaker in. Wij zijn al aan het brainstormen welk onderwerp hier geschikt voor zou zijn.”
