Het fotomozaïek dat zaterdagmiddag onthuld, werd op de hoek van de H.L. Wichersstraat en de Verlengde Meeuwerderweg, tijdens de opening van het Zuiderplantsoen, laat een afbeelding zien van houtzaagmolen de Zaayer. Het mozaïek werd onthuld door Bert Kramer van Combinatie Herepoort.
“Bij de onthulling waren flink wat mensen aanwezig”, vertelt nieuwsfotograaf Patrick Wind van 112groningen.nl. “Veel mensen liepen na de onthulling naar het bord toe om zichzelf te zoeken. De historische foto bestaat namelijk uit een groot aantal kleine foto’s van mensen die vorig jaar gefotografeerd zijn op de zuidelijke ringweg.” Vorig jaar vond in de aanloop naar de opening van de zuidelijke ringweg het ringlopen plaats. Op deze dag zijn veel mensen gefotografeerd. Iedereen die toen ‘geflitst’ is, heeft kans dat die foto onderdeel is geworden van het mozaïek.
Van tevoren was aangegeven dat alle foto’s samen een historisch beeld zouden vormen. Welke dat was, bleef tot op het laatste moment geheim. Bij de onthulling, waarbij Kramer de rode doeken wegnam, bleek het te gaan om een historische foto van houtzaagmolen de Zaayer, die vroeger op deze plek stond. Langs het Winschoterdiep stonden vroeger diverse houtzaagmolens. De Zaayer deed dienst vanaf 1750 en werd afgebroken in 1904. In de molen werd de rondgaande beweging van de wieken omgezet in een op en neer gaande beweging van het zaagraam. Voor die tijd kostte het een maand om een boom tot planken te verzagen. Met de houtzaagmolen ging dat een stuk sneller. Dit betekende een belangrijke impuls voor de scheepbouwindustrie. Omdat de boomstammen via het water werden aangevoerd, werden houtzaagmolens langs een kanaal gebouwd.
Tekst gaat verder onder de foto’s:
Inwateren van boomstammen
Voordat de bomen werden verzaagd, moesten ze lange tijd, soms wel meer dan een jaar, inwateren. Dat betekent dat ze in het water werden gelegd om ze van hun groeisappen te ontdoen. Grenen boomstammen bleven drijven, eiken boomstammen zakten uiteindelijk naar de bodem. Voor het inwateren van de boomstammen werd aan de voorkant van de molen een grote waterbak gebouwd. Dat werd het ‘balkgat’ genoemd. Via een sleephelling werden de boomstammen uit het balkgat getrokken en vervolgens tot planken gezaagd. Na het zagen werd het hout te drogen gelegd.
De Zaayer was een molen met een achtkantige bovenbouw en een rechthoekige, houten onderbouw. De molen stond op een soort landtong, met daaromheen het balkgat. Rond de molen was hout aangebracht (een kistwerk) om te voorkomen dat de grond waarop de molen stond, in het water zou glijden. Ten noordoosten van de molen stond een bijbehorend woonhuis voor de molenaar, en enkele bijgebouwen. Voor het drogen van het hout waren enkele loodsen gebouwd. Het hout werd afgevoerd met een smalspoorlijn.
