De gemeente Groningen wil voortaan actief sturen op de bedrijven die zich binnen de gemeentegrenzen vestigen. Het ‘vestigingskader’ dat dit mogelijk moet maken, stuit echter op felle kritiek van de VVD en PVV, die de plannen bestempelen als ‘communistische planeconomie’.
“Wat voor economie willen we?”, betoogt wethouder Carine Bloemhoff (PvdA) van Economie. Ze geeft de voorkeur aan het Rijnlands model, waarbij de overheid en sociale partners samenwerken. “In Groningen moeten we keuzes maken door schaarste. We hebben een tekort aan energie, kampen met netcongestie en er is krapte op de arbeidsmarkt. Welke bedrijven passen hier en welke kunnen beter een andere plek zoeken?”
Het Rijnlands model: sturing door de overheid
Het Rijnlands model staat haaks op het Angelsaksisch model, dat in Nederland vaak wordt gehanteerd en waarin de vrije markt de volledige ruimte krijgt waarbij de overheid zich afzijdig houdt. Het Rijnlands model is gebaseerd op het sociaaldemocratische idee van een ‘kapitalisme met een menselijk gezicht’, geïnspireerd op de encycliek Rerum Novarum. Bij dit model houdt de overheid zich actief bezig met zaken als milieu, ruimtelijke ordening, onderwijs en sociale vraagstukken, wat leidt tot een grotere publieke sector en relatief veel regulering. De wethouder wil dit model als leidraad gebruiken voor het nieuwe vestigingskader.
In het plan wil de gemeente zorgvuldiger omgaan met beschikbare ruimte door te gaan intensiveren van het ruimtegebruik op bestaande locaties. In de stukken staat te lezen: “We streven naar een volledig circulaire economie, in alle sectoren, en we geven daarin ondernemen met impact prioriteit. Samen met ondernemers willen we de bedrijventerreinen vergroenen, biodiverser maken en verduurzamen.”
Groenere bedrijventerreinen en duurzame mobiliteit
De Partij voor de Dieren (PvdD) hoopt dat door het vestigingskader bedrijventerreinen groener gaan worden ingericht. Wesley Pechler (PvdD): “Bedrijventerreinen zorgen voor hittestress vanwege de grote asfaltoppervlaktes en lichtverstoring. We zien kansen in verdichting, maar ook door ruimte te geven aan alles wat leeft.” Tom Rustebiel (D66) vraagt zich af of bedrijven wel voor die brede wegen en parkeerplaatsen hebben gekozen, waarop Pechler antwoordt: “Het was destijds een keuze van raadsleden. Bedrijventerreinen bevatten nu enkel Engels raaigras, wat weinig ecologische meerwaarde biedt. Als ik over Euvelgunne fiets, dan zie ik brede asfaltstroken die niet zo breed hoeven zijn. Je kunt een prima bedrijfsvoering opbouwen met smallere wegen.”
Laurent Dwarshuis (ChristenUnie) pleit voor duurzame mobiliteit naar bedrijventerreinen. “Hoe komen werknemers op een duurzame manier op hun werk? Dit kan door fietspaden aan te leggen of door betere aansluitingen te realiseren voor het openbaar vervoer, zodat je niet beslist in je auto hoeft te stappen om op je werk te kunnen komen.”
PvdA en SP zien kansen voor goed werkgeverschap en duurzaamheid
Irene Huitema (PvdA) benadrukt de rol van bedrijventerreinen als ‘motor van de werkgelegenheid’, waar drie op de tien werkenden hun salaris verdienen. “Het vestigingskader is positief omdat we hiermee kunnen zorgen dat er zoveel mogelijk goeds gebeurt in Groningen. We kunnen ervoor zorgen dat bedrijven goed werkgeverschap laten zien en dat de economische groei van waarde is.” De PvdA wil, samen met Student & Stad, ook jong talent in de regio vasthouden. Rik Heiner (VVD) vraagt of de PvdA meer bedrijventerreinen aan wil leggen. Huitema: “Als er naar wordt gevraagd, kunnen we daar naar kijken. Maar we moeten ook kijken naar de zwakke plekken waar we kunnen uitbreiden en de situatie kunnen verbeteren, zoals de Ulgersmaweg.”
Ook de SP is positief. Hans de Waard (SP): “We zijn blij dat bij deze plannen duurzaamheid en werkgelegenheid vooropstaan. We kunnen nu gaan sturen op welke bedrijven we hier wel of niet willen hebben.” De Waard stelt echter de vraag of zo’n kader afdwingbaar is als de grond al is verkocht aan een bedrijf. Wethouder Bloemhoff geeft aan altijd zicht te willen gaan houden op de eindgebruiker en dat het ‘kettingbeding’ (een verplichting voor een nieuwe huurder, red.) nog verder uitgewerkt moet worden. De Waard voegt toe: “Ik ben ook blij dat bedrijven die varen op arbeidsmigratie hier niet welkom zijn. We hebben het bij deze bedrijven over kwetsbare werknemers die voor een slecht loon hun werk moeten doen.” De ChristenUnie sluit zich hierbij aan en noemt de aanpak van arbeidsmigratie, gezien het landelijke beleid tekortschiet, positief.
VVD en PVV hekelen ‘verregaande bemoeizucht’ en ‘planeconomie’
Vanuit de VVD-fractie klinkt echter felle kritiek. Rik Heiner (VVD): “Dit plan betekent verregaande bemoeizucht. Welk bedrijf zich vestigt, moet je regelen in het bestemmingsplan en niet in een extra vestigingskader.” Hij vertelt verder: “Bedrijven als ASML en Tata Steel, dat in vergelijking met andere staalbedrijven op een hele groene manier staal produceert, moet zich hier kunnen vestigen.” Heiner noemt het document ‘verregaande bureaucratie waar dit linkse college gek op is’: “Het college is bang dat zich hier bedrijven gaan vestigen die niet binnen het droombeeld passen.” Over arbeidsmigranten stelt Heiner: “Als deze mensen op een goede manier gehuisvest worden, dan zijn ze welkom. We hebben op de arbeidsmarkt te maken met grote tekorten.”
Ook Kelly Blauw (PVV) is zeer kritisch: “Met dit model wordt bepaald wie zich waar mag vestigen: dat is communistische planeconomie.” Ze benadrukte dat “een bedrijf banen hoort te scheppen, en niet een beleidsmedewerker van de gemeente hoort te bepalen waar er vraag naar is. Laat Groningen een gemeente zijn waar ondernemers welkom zijn.” Heiner en Blauw vinden beiden dat de gemeente zich moet richten op vraag en aanbod en niet op sturing door ambtenaren.
GroenLinks: welzijn van inwoners staat voorop
Het geluid van GroenLinks staat haaks op de kritiek. Tim van de Vendel (GroenLinks): “Zonder dit document is er de angst dat er ruimte is voor bedrijven met schadelijke effecten. Het is fijn dat de economie groeit, en de stad groeit, maar vooral het welzijn van inwoners moet horen te groeien.” Tom Rustebiel (D66) is benieuwd naar de grote, negatieve effecten waar GroenLinks zo bang voor is. Van de Vendel: “Je kunt denken aan ondermijning, vervuiling, luchtkwaliteit en uitbuiting van werknemers”. Hij benadrukt het belang van sturing op een duurzame economie in de toekomst en een wens om te sturen op de compacte stad, door bijvoorbeeld kantoorbedrijven, die niks hebben te zoeken op een bedrijventerrein, te bewegen naar de binnenstad.
Wethouder Carine Bloemhoff (PvdA): “Ik ben blij dat we hier geen Tata Steel hebben”
Wethouder Bloemhoff reageert op de kritiek met een oproep aan raadsleden om verschillende documentaires te bekijken. Voor de VVD tipt ze de serie ‘STAAL’ over Tata Steel: “Tata Steel een groen bedrijf? Ik erken dat staalproductie belangrijk is, maar ik ben blij dat we hier niet zo’n bedrijf hebben. Misschien was het niet zo erg geweest als het bedrijf nog in Nederlandse handen was geweest. Ik zou echt eens gaan praten met de collega’s in IJmond.”
“Situaties als in Den Haag wil ik hier niet hebben”
Ook adviseert ze de VVD de documentaire ‘De Onmisbaren – Arbeidsmigranten’ te bekijken: “Het huisvesten van arbeidsmigranten hebben we nog niet goed gefikst. Zulke situaties zoals die zich in Den Haag voordoen, wil ik hier absoluut niet hebben. Ik wil voorkomen dat mensen op zo’n manier hier behandeld worden, waarbij zoveel arbeidsmigranten dakloos zijn. Daarom is het belangrijk dat we daar met dit document op kunnen sturen.”
Jong talent
Bloemhoff is positief over het vasthouden van jong talent: “Dit kan een van de punten zijn in het vestigingskader. Als een bedrijf op dat vlak veel doet, of bijdraagt aan andere maatschappelijke vraagstukken, dan kan zo’n bedrijf groen licht krijgen. Want dat is de werkwijze die we graag willen: als een bedrijf voldoet aan de voorwaarden, dan kunnen we het daarna langs een aantal thema’s leggen om te bepalen of het bedrijf passend en van meerwaarde is in onze gemeente.”
Geen datacenters in de gemeente
De wethouder vertelt ook dat er wordt samengewerkt met andere gemeenten in Groningen en Drenthe. Wanneer een bedrijf in Groningen niet goed past, kan het doorverwezen worden naar een andere gemeente. Bloemhoff geeft ook aan dat grootschalige datacenters geen plek krijgen in de gemeente, tenzij het een AI-datacentrum is dat gekoppeld is aan het ecosysteem van bijvoorbeeld het UMCG of de RUG, voor een positief effect op hun positie.
Het onderwerp wordt volgende week verder behandeld in de gemeenteraad. De PvdA geeft aan een motie in te willen dienen, waarvan de inhoud nog onbekend is.
