Verzetsstrijders op de Zuiderbegraafplaats: ‘Zonder proces is hij doodgeschoten’

Tijdens de Dodenherdenking herdenkt Nederland de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Het is belangrijk om de verhalen van deze slachtoffers te blijven vertellen. Henk Bakker van de Zuiderbegraafplaats vertelt deze verhalen.

‘Op de Zuiderbegraafplaats liggen 21 verzetsstrijders.’ vertelt Bakker. Hij vertelt het verhaal van twee van deze mannen die zijn gestorven om anderen te beschermen.

Jakob Domela Nieuwenhuis

‘Ko Domela Nieuwenhuis was in de stad Groningen raadslid voor de CHU en hij was in 1933 al behoorlijk anti-NSB. Uit protest heeft hij toen tijdens de oorlog een Nederlandse vlag op de Grote Markt geplaatst, maar die werd al vrij snel door de Duitsers weggehaald.’ vertelt Bakker.

Nieuwenhuis woonde in de Pelsterstraat en had ook onderduikers in huis. Toen de Duitsers hier achter kwamen zijn ze langsgekomen en hebben Nieuwenhuis in zijn eigen huis doodgeschoten. ‘Nieuwenhuis kreeg geen proces. Zijn vader was aanwezig toen hij werd vermoord en schold de Duitsers uit. Hij werd opgepakt en verbannen naar Schiermonnikoog.’ De vrouw en kinderen van Jakob Domela Nieuwenhuis werden op straat gezet.

Louis René Swaagman

Het volgende verhaal dat Henk vertelt, gaat over de 24-jarige Louis Zwaagman. ‘Hij is jong gestorven. Louis zat hier in Groningen in het verzet. Hij werd opgepakt en overgebracht naar het Scholtenhuis. Dit was het hoofdkwartier van de SD (Sicherheitsdienst).’ In het Scholtenhuis werden de gevangenen regelmatig gemarteld. ‘Zwaagman is uiteindelijk naar het kamp Neuengamme in Duitsland gestuurd. Er waren daar echt vreselijke omstandigheden, zo hadden mensen daar niet te eten, er braken ziektes uit. Ruim 40.000 mensen zijn in Neuengamme overleden.’

Vlak voor de Bevrijding in 1945 wilden de Duitsers zo veel mogelijk sporen uitwissen dus zetten ze de gevangenen van Neuengamme op schepen in Lübeck. De geallieerden dachten dat dit Duitse soldaten waren en openden het vuur. ‘Het was echt een vreselijke toestand. De gevangenen, ook Swaagman, sprongen van het schip af en probeerden de kant te bereiken. Daar stonden de SS’ers ze op te wachten. Swaagman heeft dit overleefd maar is een paar dagen later in het ziekenhuis overleden aan uitputting.’

Rondleidingen

Henk geeft regelmatig verschillende rondleidingen over de Zuiderbegraafplaats waar onder andere de verhalen van deze twee helden worden verteld. ‘Het is zo belangrijk om deze verhalen te vertellen. We moeten dit nooit vergeten en er voor zorgen dat dit ook nooit meer gebeurt.’ sluit Bakker af.