Wie vandaag de dag door de binnenstad loopt, kan ze nauwelijks missen: fietsende studenten, volle collegezalen en cafés waar studieboeken op tafel liggen. Inmiddels kent Groningen een universiteit met meer dan dertigduizend studenten en ruim vierhonderd professoren. Maar dat beeld was er niet altijd. In het eerste studiejaar aan de universiteit waren dit een schamele 82 studenten en zes professoren. Van de 82 studenten waren dertig afkomstig uit het buitenland. Daarmee heeft de stad al sinds de oprichting van de universiteit een internationaal karakter. Maar hoe heeft de universiteit bijgedragen aan de studentenstad Groningen, zoals wij die nu kennen?
De basis werd gelegd in 1614 met het ontstaan van de Groninger Academie. In die tijd was Groningen een belangrijke stad in het noorden. Het stadsbestuur zag dat hoger onderwijs op andere plekken in het land steeds belangrijker werd. Leiden had al een universiteit, net als Franeker en Utrecht. Voor studenten uit het noorden betekende dat lange en kostbare reizen. Een eigen universiteit was daarom niet alleen een kwestie van prestige, maar ook van noodzaak.
Toen en nu
Bij het ontstaan van de Groningse universiteit in 1614, werden vier faculteiten opgericht: theologie, rechten, geneeskunde en de vrije kunsten. Daarmee sloot Groningen aan bij het model van de universiteit van toen. De opleiding was vooral bedoeld voor jonge mannen die een maatschappelijke rol vervullen als predikant, jurist of arts. De universiteit was niet alleen voor de stad zelf, maar voor de hele regio en zelfs daarbuiten.
Waar wetenschap gebaseerd op feitelijk onderzoek centraal staat in de universiteit van tegenwoordig was dit vroeger anders. In deze tijd stond wetenschap volgens het woord van God hoog in het vaandel. Een opleiding tot predikant mocht daarom niet ontbreken. De universiteit was sterk verbonden met geloof en bestuur. Dat verklaart waarom theologie één van de belangrijkste en eerste faculteiten was op de universiteit.
Locatie
De universiteit kreeg een plek midden in de stad, dicht bij kerken, bestuursgebouwen en markten. Studenten woonden vaak bij burgers in huis en docenten waren herkenbare figuren in het straatbeeld. De stad en de universiteit groeiden letterlijk samen op. Door de eeuwen heen breidde de universiteit zich steeds verder uit, eerst binnen de stadsmuren en later ook daarbuiten. Gebouwen rond de Broerstraat, de Oude Boteringestraat en in latere tijden het Zernikecomplex veranderden Groningen langzaam maar zeker in een stad waar onderwijs overal zichtbaar werd.
Van Groninger Academie tot RUG
Tegenwoordig staat de universiteit bekend als de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), maar voor dit een universiteit van het rijk werd, heeft het ook een keizerlijke status gekend. Met keizer Napoleon aan de macht in 1812, moesten alle universiteiten vallen onder de Keizerlijke Universiteit van Parijs, maar Groningen had hier in eerste instantie geen recht op. Alleen Leiden zou zijn universiteit behouden en een keizerlijke status bemachtigen.
Een bezoek aan Groningen door een Frans inspectiecomité, deed de Fransen beseffen dat de charme die Stad te bieden had genoeg was voor een universiteit. Ook de afstand tot Leiden was een belangrijke reden om het hoger onderwijs in het noorden te behouden. En zo ontstond de naam: de Keizerlijke Universiteit Groningen. Deze erkenning zorgde ervoor dat de universiteit bleef bestaan.
Het belang voor de studentenstad van nu
De aanwezigheid van een universiteit veranderde Groningen blijvend. Studenten brachten geld, ideeën en levendigheid mee. Herbergen werden ontmoetingsplekken, boekdrukkers profiteerden en later ontstonden studentenverenigingen en nieuwe woonvormen. De universiteit werd een magneet: hoe meer studenten kwamen, hoe aantrekkelijker de stad werd voor nieuwe studenten. Zo groeide Groningen langzaam uit tot de studentenstad die we vandaag kennen.
Wat in 1614 begon met 82 studenten en zes professoren, legde het fundament voor een stad waarin studeren, wonen en leven met elkaar verbonden raakten. De universiteit werd niet alleen een plek van onderwijs, maar de drijvende kracht van de identiteit van Groningen.
In deze zesdelige serie word je meegenomen in het verhaal hoe Groningen de studentenstad is geworden zoals wij die nu kennen. Vanaf 30 december 2025 wordt er elke dag één deel van de serie gepubliceerd. Welke personen waren belangrijk in het studentenleven? Wat is de rol van de universiteit? Hoe zijn studentenvereniging ontstaan? En hoe is de inclusieve studentenstad met hbo en mbo tot stand gekomen?
