Kristallnacht herdacht met stille tocht: “Wat liever voor elkaar zijn” (foto’s)

Met een stille tocht is zondag stilgestaan bij de Kristallnacht die in 1938 plaatsvond in Duitsland. Deze wordt gezien als de start van de Holocaust, waarbij tijdens de Tweede Wereldoorlog circa 6 miljoen Joden systematisch werden vermoord.

Het programma begon met een lezing in de Synagoge. Daarna vond de stille tocht plaats, waarbij onder andere burgemeester Roelien Kamminga (VVD), Commissaris van de Koning René Paas (CDA) en demissionair minister Gouke Moes (BBB) meeliepen.

“Ik denk dat deze Kristallnachtherdenking heel belangrijk is”, vertelt Geert Volders van Synagoge Groningen. “Met de Kristallnacht herdenken we de gebeurtenissen die in 1938 in Duitsland plaatsvonden. Tijdens de nacht van 9 op 10 november 1938 werden synagogen, huizen en bedrijven aangevallen en vernield. De Kristallnacht vond niet in Groningen en ook niet in Nederland plaats. Maar het directe gevolg was wel dat er een vluchtelingenstroom op gang kwam. De Kristallnacht was een katalysator. Het was de reden voor de Nederlandse regering om bij Westerbork een vluchtelingenkamp te bouwen.”

Tekst gaat verder onder de foto’s:

Oma Ruth
Dat is ook waar de lezing in de Synagoge over ging. Jacqueline en Hans Wallage vertelden over hun oma Ruth uit Hannover. “Oma Ruth zei altijd dat ze op het verkeerde moment op de verkeerde plaats was”, vertelde Jacqueline vorige week aan OOG. “Ze werd geboren in 1925 en groeide op in een liefdevol gezin. In 1938, toen de Kristallnacht plaatsvond, was ze dertien. Het gezin woonde boven de winkel waar ze hun geld verdienden. Ruth zag in de avonduren de SS-soldaten naderen. Deze soldaten sloegen de winkel kort en klein. Kwam die nacht als een verrassing? Misschien niet. Oma moest bijvoorbeeld op dat moment al les volgen op een Joodse school. Maar er werd onschuldig naar gekeken. De gedachte was dat het allemaal wel mee zou vallen. De Kristallnacht zette alles op scherp. Vanaf dat moment werd heel duidelijk dat een bevolkingsgroep werd uitgesloten.”

Ruth, haar broer en haar zus werden naar Nederland gestuurd, waar ze in Driebergen terecht kwamen. In 1943 belandde oma Ruth in doorgangskamp Westerbork waarna ze samen met haar zus werd getransporteerd naar vernietigingskamp Auschwitz. “Oma wist gelukkig dit kamp te overleven. Maar je kunt je voorstellen dat het litteken heel groot was. In je tienertijd, de jaren dat je gevormd wordt, maak je dit mee. Na de Tweede Wereldoorlog trouwde Ruth met de uit Groningen afkomstige Jacques Wallage (een oom van de gelijknamige oud-burgemeester van Groningen). In 2019 is ze overleden. Ze zei altijd: ‘De oorlog is voor mij nooit afgelopen.’ Ze heeft het nooit volledig kunnen verwerken.”

“Liever voor elkaar zijn”
Na de oorlog is oma Ruth, en tegenwoordig ook haar kleinkinderen, lezingen gaan geven op scholen. “Wat er die nacht is gebeurd, is erg. Maar wat oma altijd zei: wat die nacht indruk heeft gemaakt, dat zijn niet de SS-soldaten, maar dat zijn de buren en de klanten die in onze winkel langskwamen en die nacht eromheen stonden en niets deden. Vanaf dat moment begon het isoleren. De menselijkheid werd van je afgenomen. Oma kon daar heel mooi en heel goed over vertellen. Het gevoel dat niemand je helpt, dat je helemaal alleen staat. Dat je niks meer bent. En dat is veel erger dan ramen die worden ingeslagen. Wij zijn tevreden als we met deze herdenking een aantal mensen aan het denken hebben kunnen zetten. Dat we kunnen bewerkstelligen dat we wat toleranter naar elkaar zijn, dat we met z’n allen een beetje liever voor elkaar zijn. Dat we elkaar als mens zien. Dat is onze missie, ons doel. En daar zullen we ons voor blijven inzetten. En dat is belangrijk in de hedendaagse tijd waarbij de samenleving polariseert.”