Producenten laten apparaten als smartphones, laptops en andere apparaten soms expres minder lang meegaan. Consumenten kunnen daar juridisch vaak te weinig tegen doen, concludeert jurist Tim van Zuijlen in zijn promotieonderzoek naar zogenaamde ‘geplande veroudering’.
Van Zuijlen (37) promoveert maandag aan de Rijksuniversiteit Groningen op het onderwerp. Hij onderzocht hoe consumenten zich juridisch kunnen verzetten tegen het opzettelijk verkorten van de levensduur van producten, vooral bij slimme apparaten zoals telefoons en computers.
‘Fabrikanten spelen met levensduur’
“Het fascineerde me al veel langer dat producenten precies weten hoe lang hun producten meegaan, maar dat sommige spullen toch veel eerder kapotgaan dan nodig”, vertelt Van Zuijlen op de website van de RUG. Vooral bij smartphones, laptops en andere slimme producten spelen fabrikanten met de levensduur: “Bij slimme producten zoals telefoons en computers zie je dat heel duidelijk. Het nieuwste model is belangrijker dan hoe lang het oude meegaat. Producenten kunnen bovendien sleutelen aan de levensduur, bijvoorbeeld door te stoppen met software-updates. Erg duurzaam is dat niet.”
Een belangrijke vraag is wat een redelijke levensduur van een product eigenlijk is, vervolgt Van Zuijlen: “Dat kan heel moeilijk zijn, omdat dit oordeel afhankelijk is van een vergelijking met soortgelijke producten en de consumentenverwachting. In Nederland hebben we daar wel wat handvatten voor. Zo mag je van een wasmachine (afhankelijk van de prijs) uitgaan dat die 3, 5 of 7 jaar meegaat. Alleen is die termijn een stuk korter dan wat bijvoorbeeld de Consumentenbond realistisch vindt.”
‘Consumentenvertrouwen juist essentieel voor sterke economie’
‘Geplande veroudering is niet nieuw, vertelt Van Zuijlen. Al in de jaren dertig, tijdens de grote economische crisis, experimenteerden allerlei fabrikanten ermee om de economie aan te jagen. Maar regels om deze praktijken aan banden te leggen kwamen pas veel later: “Er zijn lobbyisten die regelgeving tegenwerken en het belang van consumentenbescherming en duurzaamheid werd laat gezien, pas in de jaren zestig.”
Maar consumentenvertrouwen is juist essentieel is voor een sterke economie, aldus Van Zuijlen: “Een goede bescherming tegen geplande veroudering kan dat vertrouwen juist versterken. Als je wandelschoenen of een tent koopt, is lang meegaan wel een sellingpoint. Maar bij slimme producten zie ik het nog niet. Sterker nog, als je kijkt naar de levensduur van consumentenelektronica, dan neemt die de laatste jaren juist af terwijl de techniek verbetert.”
‘Leg bewijslast niet bij consument’
In zijn proefschrift roept Van Zuijlen daarom op tot het opstellen van ‘levensduurlijsten’ voor slimme producten: “Als dat niet lukt, moet de overheid ervoor zorgen. Ook moet de bewijslast na een jaar niet langer bij de consument liggen. Daarnaast zouden bedrijven bij updates niet alleen de voordelen, maar ook de nadelen moeten vermelden.”
