Inwoners van Groningen krijgen niet altijd een officiële besluitbrief als ze jeugdhulp aanvragen. Dat maakt het moeilijker om bezwaar te maken wanneer ze het niet eens zijn met de zorg die wordt geboden, stelt journalistiek onderzoeksplatform Investico op basis van onderzoek. Daardoor hebben gezinnen minder rechtsbescherming.
Bij specialistische hulp krijgen inwoners een beschikking: een officiële brief waarin staat hoeveel en welke zorg wordt toegekend. Met zo’n brief kan iemand bezwaar maken of naar de rechter stappen. Maar bij basis jeugdhulp wordt meestal geen beschikking afgegeven. Daardoor is onduidelijk waar gezinnen recht op hebben en ontbreekt de mogelijkheid om juridische stappen te zetten.
De gemeente Groningen is al jaren een voorloper in deze aanpak. In Groningen probeert de gemeente haar inwoners al jaren zoveel mogelijk onder te brengen in algemene voorzieningen. Met de oprichting van WIJ Groningen worden vrijwel alle vormen van basis jeugdhulp vanuit één organisatie geregeld. Specialistische zorg door tientallen aanbieders is hierdoor grotendeels verdwenen. Omdat algemene voorzieningen niet op één gezin of kind zijn toegespitst, hoeft de gemeente daar geen beschikking voor te geven.
Gezinnen verdwalen in bureaucratie
De Groningse ombudsman ontvangt jaarlijks meerdere klachten over de toegang tot jeugdhulp in de stad. Zij wijst erop dat ouders vaak in een administratieve molen terechtkomen waarin besluiten laat of helemaal niet op papier worden gezet. Ook krijgen gezinnen zelden uitgelegd waarom basis jeugdhulp voldoende zou zijn.
De proef met algemene voorzieningen moet volgens de gemeente Groningen zorgen voor minder bureaucratie en snellere hulp. De gemeente stelt in een reactie de signalen serieus te nemen, maar met haar beleid ‘passende hulp’ te willen bieden met ‘zo min mogelijk bureaucratie’. Algemene voorzieningen worden volgens de gemeente alleen ingezet ‘waar het inhoudelijk passend en effectief’ is. Als ouders het hier niet mee eens zijn, kunnen ze om een onderzoek vragen. Daarna ‘kan een beschikking volgen’.
‘Beleid strijdig is met de Algemene wet bestuursrecht’
Groningen is één van de tien gemeenten die, ondanks eerdere uitspraken van het ministerie van VWS en de Centrale Raad van Beroep vasthoudt aan de werkwijze. Vijftien andere gemeenten willen hun beleid in de komende jaren aanpassen. Gemeenten noemen administratieve lasten en bureaucratie als belangrijkste reden om beschikkingsvrij te werken. Vaak gaat het om algemene hulp zoals huishoudelijke ondersteuning of begeleiding van kinderen met psychische problemen.
Bert Marseille (hoogleraar bestuurskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen) en Willie Elferink (jeugd- en bestuursrechter) noemen het beleid zorgwekkend. Gemeenten kunnen nu te veel hulpvragen als ‘licht’ kwalificeren en te weinig als ‘zwaar’. Pas jaren later, na juridische procedures, blijkt of dit terecht is. Marseille en Elferink wijzen erop dat sommige wethouders zich weinig aantrekken van rechtelijke uitspraken en hun eigen beleid blijven voeren, terwijl het beleid strijdig is met de Algemene wet bestuursrecht. De deskundigen wijzen erop dat kwetsbare burgers vaak niet weten hoe ze zelf een beschikking kunnen aanvragen, waardoor ze extra worden benadeeld.
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport bevestigt dat gemeenten wettelijk verplicht zijn besluiten over zorg op papier te zetten. VWS zegt gemeenten die nog beschikkingsvrij werken hierover te zullen wijzen in brief of gesprek. Tegelijkertijd benadrukt het ministerie dat het stimuleren van algemene voorzieningen, waarvoor geen beschikking nodig is, kan bijdragen aan snellere en laagdrempelige ondersteuning.
