In het onderwijs zou het wel eens een hete herfst kunnen worden. Volgens onderwijsvakbond AOb zijn er problemen van basisschool tot universiteit, waarbij de grootste issues zich voordoen in het hoger beroepsonderwijs (hbo) en op universiteiten. Een gesprek met Eugenie Stolk van de vakbond.
Het nieuwe schooljaar staat voor de deur. Kijkt het onderwijspersoneel hier naar uit?
“Absoluut. Als je kijkt naar het primair onderwijs, hebben docenten zin om hun leerlingen weer te verwelkomen. Toch zijn er zorgen. Dit geldt ook voor het voortgezet onderwijs, waar veel motivatie is, maar waar men zich afvraagt of leerlingen genoeg geboden kan worden om hun eindexamens te halen. Scholen hebben bijvoorbeeld moeite om docenten voor bepaalde vakken aan te trekken. In het mbo zie ik veel bevlogenheid; mensen staan klaar om met enthousiasme en passie studenten te begeleiden naar een mooie plek in de maatschappij. Dat geldt ook voor de Hanzehogeschool en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), hoewel daar veel dubbele gevoelens spelen. Door reorganisaties zijn er grote veranderingen op komst, wat voor spanning zorgt op alle niveaus.”
Dus enthousiasme op de basisscholen, terwijl er de afgelopen jaren juist zorgen waren over voldoende personeel?
“Als we kijken naar de basisscholen in Groningen, is onze indruk dat alle vaste plekken zijn opgevuld. Dat klinkt positief, maar er is een kanttekening. Zodra de herfstvakantie aanbreekt en griepgolven uitbreken, is er geen reservecapaciteit. Het lijkt op dit moment dus positief, maar een vangnet ontbreekt. Een andere kanttekening is dat ik mijn uitspraak baseer op het aantal vacatures. Wij maken ons zorgen over een ‘verborgen tekort’. Als AOb vinden we het belangrijk dat er bevoegde docenten voor de klas staan. Je kunt een onderwijsassistent voor de klas zetten, maar die heeft niet de juiste bevoegdheid. Dat is iets om in de gaten te houden.”
Het probleem klinkt vergelijkbaar met eerdere jaren. Wat heeft de AOb hierin bereikt?
“Wat we als vakbond bereikt hebben, is dat het werken in het basisonderwijs aantrekkelijker is geworden. Een voorbeeld: ik hoorde laatst dat de dochter van iemand die al jaren in het onderwijs werkt, net zoveel verdient als zij. Dat is waar we hard voor gestreden en twaalf keer voor gestaakt hebben. Het startsalaris is enorm verhoogd, en daar ben ik trots op. Is het daarmee klaar? Nog niet helemaal, want de inflatie is nog niet volledig gecompenseerd. Waar we ook aan moeten werken, is de hoge werkdruk. We zien dat veel mensen in het onderwijs uitvallen omdat de werkdruk er te hoog is.”
Zie je ook dat meer jongeren kiezen voor een pabo-opleiding?
“Het probleem is dat het totale aantal studenten afneemt. We hebben het over een daling van tien procent. Het aantal jongeren dat kiest voor de pabo blijft wel gelijk, wat aangeeft dat jongeren perspectief zien in dit werkveld. Naast de pabo zijn er de lerarenopleidingen voor het voortgezet onderwijs, waar vakken als Frans en Duits het moeilijk hebben. Voor scholen in het voortgezet onderwijs is het heel lastig om deze vacatures in te vullen. De situatie voor het aanstaande schooljaar qua het vullen van roosters in het voortgezet onderwijs lijkt goed te komen, maar de zorgen blijven groot.”
De grootste zorgen bevinden zich dus op het hbo en in het wetenschappelijk onderwijs?
“Het beleid van het huidige demissionaire kabinet heeft gezorgd voor enorme bezuinigingen in dit type onderwijs, en die zijn nog niet van tafel. Er heeft al een grote staking plaatsgevonden, en dat is best uniek. We hebben bijvoorbeeld met leden van ons gesproken die vertelden dat ze al heel lang op de universiteit werken, maar nog nooit eerder gestaakt hadden. We zullen ermee doorgaan. In oktober gaan we naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen: in de aanloop zullen we echt van ons laten horen.”
Hoe is de situatie op dit moment op de Hanzehogeschool en de RUG?
“Er zullen geen gedwongen ontslagen vallen. Maar de bezuinigingen hebben als gevolg dat de onderwijsinstellingen die je noemt, en ook Stenden en Van Hall Larenstein, flink moeten inkrimpen. Wat niet op de Hanze speelt, maar wel bij andere instellingen, is dat tijdelijke contracten niet verlengt worden. Ook worden er op verschillende plekken geen nieuwe mensen aangenomen. Dat is zorgelijk. Als je student bent met de ambitie om in het hbo of aan de universiteit aan de slag te gaan, dan zijn er geen doorstroommogelijkheden en de kansen op promotie zijn gering.”
Ik hoor een strijdbaar geluid. Kunnen we ons opmaken voor een hete herfst?
“Wij laten het hier niet bij zitten. Dat hebben we bij eerdere acties al laten zien. Politieke partijen zijn bezig met hun verkiezingsprogramma’s, en achter de schermen wordt volop gelobbyd. Ons doel is om draagvlak te creëren in de politiek om de bezuinigingen van tafel te krijgen. Dat geldt ook voor de ‘onderwijskansregeling’ in het voortgezet onderwijs, die extra financiële middelen biedt aan scholen die veel leerlingen hebben met een verhoogd risico op het niet optimaal benutten van hun leerpotentieel. Onze inzet is dat dit behouden blijft. Daarnaast gaan we ons inzetten om de werkdruk aan te pakken en ervoor te zorgen dat afgestudeerden goede kansen behouden om door te stromen naar het werkveld.”
Staan er echt al acties op stapel?
“Dat hangt af van de politiek. Alle genoemde bezuinigingen zitten nog in de begrotingen. Als dat doorgaat, dan wordt er ontzettend veel afgebroken. Als je iets afbreekt en de bezuinigingen worden over een jaar weer teruggedraaid, duurt het jaren om alles weer op te bouwen. Bovendien doet het iets met onze internationale positie. We zien nu al dat het aantal internationale studenten afneemt, omdat ze denken: ‘Ik kan beter naar een ander land gaan, want daar zijn de perspectieven beter.’ Dat is zeer zorgelijk. Acties zijn zeer goed mogelijk. Binnen het hbo hadden we altijd een klein aantal leden. Sinds dit probleem speelt, sluiten veel hbo-medewerkers zich bij onze vakbond aan. Er is wat wij ‘stront aan de knikker’ noemen. Op dit moment sluit ik niets uit. Uiteraard werken we ook samen met andere partijen, zoals de FNV en de Vereniging Hogescholen.”
We zouden het bijna vergeten, maar naast de verkiezingen is er in september ook Prinsjesdag. Wat wordt jullie inzet voor die dag?
“De afgelopen weken waren rustig, en men heeft kunnen bijkomen van een druk schooljaar. Nu is er veel nieuwe energie. Ik merk dat men echt met opgestroopte mouwen aan de slag wil. Onze inzet voor Prinsjesdag is in zekere zin hetzelfde als voor de landelijke verkiezingen. We organiseren bijvoorbeeld een alternatieve opening van het Academisch Jaar in Utrecht, waar we heel duidelijk willen aangeven wat er nodig is voor het onderwijs. Die boodschap willen we luid en duidelijk laten horen.”
Morgen gaan de schooldeuren weer open. Hoe ga jij als vakbondsbestuurder die dag beleven?
“Als een prachtige dag. Zelf heb ik jarenlang op een basisschool gewerkt. Tegenwoordig bevindt mijn kantoor zich aan de Leonard Springerlaan. Op weg daarheen fiets ik langs verschillende basisscholen. Morgen zie ik kinderen, die door hun ouders worden gebracht, aan een nieuw schooljaar beginnen. Sommigen zullen misschien met tegenzin beginnen, maar velen zullen dat met een grote glimlach op hun gezicht doen. Een zomervakantie duurt voor veel kinderen lang, en nu is het moment dat ze hun vriendjes en vriendinnetjes weer zien en dat ze zich weer mogen laven aan het vat van kennis dat wij hen aan kunnen bieden. Het is prachtig werk. Hopelijk ziet de politiek dat ook.”
