Rectoren van de Nederlandse universiteiten maken zich zorgen over de academische vrijheid. Ze zien dat wetenschappers minder vrijheid krijgen om zelf te kiezen waar ze onderzoek naar doen. Ook is er meer politieke druk en worden sommige onderwerpen vermeden door polarisatie en protesten op de campus.
Daarom doen de rectoren vrijdag een gezamenlijke oproep om de academische vrijheid beter te beschermen. Volgens de rectoren komt de vrijheid van wetenschappers om vrij te denken, onderzoeken en publiceren steeds meer in gevaar. De rectoren wijzen op censuur, protesten en politieke invloed, in Nederland en daarbuiten. Ze zeggen dat dit kan zorgen voor angst, zelfcensuur en minder ruimte voor debat. Daardoor kan wetenschappelijk onderzoek schade oplopen.
“De universiteit moet daarom een plaats zijn waar alles onderzocht, onderwezen en besproken kan worden”, schrijven de rectoren. “Waar waarheid niet wordt versimpeld tot een eendimensionaal ‘ja’ of ‘nee’, maar waar ze erkend wordt in al haar complexiteit en gelaagdheid. Waar botsing niet leidt tot verharding, maar tot verdieping. De academie is geen plek voor dogma’s, maar voor onderzoek, reflectie en soms schurende dialoog.”
‘Kernwaarde van onze universiteit’
De universiteit moet een plek zijn waar iedereen zich veilig voelt om ideeën te delen, stelt rector Jacquelien Scherpen van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook moeten er duidelijke regels zijn om het gesprek goed te laten verlopen.
“Academische vrijheid is een groot goed en is niet voor niets een van de kernwaarden van onze universiteit”, aldus Scherpen. “Tegelijkertijd komt academische vrijheid met een grote verantwoordelijkheid: wij zijn verantwoordelijk voor de professionaliteit van onze wetenschap en toegang tot het debat, voor iedereen.”
Landelijke dialoog
Volgend jaar starten de universiteiten een landelijk gesprek over academische vrijheid. “We nodigen studenten, docenten, onderzoekers, bestuurders, politici én alle andere geïnteresseerden uit om mee te doen”, besluiten de rectoren in de oproep. “Niet om het netjes eens te worden, maar juist om het oneens te kunnen zijn zonder dat het gesprek stokt.”
