Holocaust herdacht in Synagoge: “Deze geschiedenis behoort door ieder mens begrepen te worden”

In de Synagoge aan de Folkingestraat is zondag de Holocaust herdacht. Maandag is het precies tachtig jaar geleden dat vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau bevrijd werd door de Russen. De herdenking trok veel belangstelling.

Tijdens de bijeenkomst werd er een lezing gegeven door Loek Marcus. Marcus, telg van een Joods-Groningse familie, werd geboren in 1946. Zijn ouders en zus overleefde de oorlog doordat ze ondergedoken hadden gezeten. Maar veel familieleden hadden de Holocaust niet overleefd. ‘Niet teruggekeerd’ of ‘weggebleven’ waren in het leven van Marcus bekende woorden om dat te verhullen wat er daadwerkelijk was gebeurd. In zijn lezing stond hij stil bij het perspectief van de tweede generatie.

“Onvoorstelbaar groot getal”
Naast Marcus leverden pianiste Julia Zaytseva en Commissaris van de Koning René Paas (CDA) een bijdrage. Paas: “Nog altijd krijg ik kippenvel als ik het kille getal zie van de omvang van de moordpartij die in Auschwitz plaatsvond: 1,1 miljoen mensen. Roma, Sinti, homoseksuelen en politieke gevangenen. Maar het overgrote deel, ongeveer één miljoen, omdat ze jood waren. Een onvoorstelbaar groot getal. Auschwitz werd in gebruik genomen in mei 1940. Het heeft dus nog geen vijf jaar bestaan. In het echt ging het anders, maar als je gaat rekenen, kom je op bijna 20.000 mensen per maand. 640 per dag.”

“In het echt ging het anders”
Paas: “Maar zoals ik al zei: in het echt ging het anders. In het echt was het extremer. Want in de eerste jaren was Auschwitz een concentratiekamp waar mensen stierven door mishandeling, honger en barre omstandigheden. In maart 1942 opende Birkenau, speciaal gebouwd voor de industriële vernietiging van mensen. En ook deze moordmachine draaide niet meteen op volle toeren. Pas in de laatste zomer, die van 1944, werd de capaciteit van de gaskamers en de crematoria van Birkenau helemaal benut.”

“Alarmsignaal moeten wij serieus nemen”
De Commissaris van de Koning haalt in zijn toespraak de woorden van Primo Levi aan. In zijn boek ‘Is dit een mens’ beschrijft hij wat hem overkwam vanaf het moment dat hij werd opgepakt en per trein in Auschwitz-Monowitz terechtkwam, een werkkamp. Paas: “Veel mensen, en volken’, schrijft Levi, ‘zijn min of meer bewust de mening toegedaan dat ‘elke vreemdeling een vijand is’. Meestal ligt die overtuiging ergens diep weggestopt, als een sluimerend virus; ze komt alleen in losse, toevallige reacties tot uiting en leidt niet tot een samenhangend gedachtensysteem. Maar als dat wel gebeurt, als het onuitgesproken dogma het uitgangspunt van een sluitende redenering wordt, dan staat aan het eind van de keten het Lager.’ Levi eindigt na deze passage met: ‘De geschiedenis van de vernietigingskampen behoort door ieder mens begrepen te worden als een sinister alarmsignaal.’ Dit alarmsignaal kunnen wij niet serieus genoeg nemen. Laten we er goed naar luisteren. Niet alleen vandaag, maar ook hierna. En er naar handelen.”