Herdenking bij anti-kernwapenmonument Emmaplein: “Ik hoop dat er zaadjes zijn geplant”

Bij het anti-kernwapenmonument op het Emmaplein heeft dinsdagavond een herdenking plaatsgevonden. Op deze dag is het precies 79 jaar geleden dat de Verenigde Staten de eerste atoombom op de Japanse stad Hiroshima gooiden.

“Er waren vanavond ongeveer veertig mensen aanwezig”, vertelt organisator Willem de Haan. “Ik denk dat dit een heel mooi aantal is. Bij de bijeenkomst heb ik een korte toespraak gehouden en ik heb een gedicht voorgedragen. Daarna zijn er bij het monument bloemen en kraanvogels (een kraanvogel staat voor vrede, geluk, symbool van wijsheid, gezondheid, loyaliteit en een lang leven, red.) gelegd. Aansluitend werd het dona nobis paces, geef ons vrede, gezongen.”

Eerste anti-kernwapenmonument
Het anti-kernwapenmonument in Stad is bijzonder. Bij de realisatie in 1985 was het kunstwerk het eerste monument dat in Nederland werd opgericht als protest tegen de kernwapenwedloop. In de jaren tachtig, tijdens de hoogtijdagen van de Koude Oorlog, waren de discussies rondom kernwapens en kernenergie hevig. In Amsterdam en Den Haag vonden massale demonstraties plaats. De gemeenteraad van Groningen stemde in december 1982 in met een voorstel van de PvdA om een protestmonument te realiseren.

Kunstwerk van Hugo Hol
In 1 november 1985 werd het monument geplaatst. Dat gebeurde op een symbolisch moment, omdat op die dag door de ministerraad gedebatteerd werd om 48 kruisraketten te plaatsen in Woensdrecht. Het kunstwerk op het Emmaplein is een beeldhouwwerk gemaakt door Hugo Hol. Het bestaat uit een kubusframe van gedeukt en gekarteld messing, met daarin een kleinere kubus van zwart Belgisch hardsteen. Met het kunstwerk heeft Hol de abstracte verbeelding van het probleem van kernbewapening proberen te uiten. Dit gebeurt dus door een tegenstelling van twee geometrische vormen te laten zien.

Tekst gaat verder onder de foto’s:

Willem de Haan: “Al heel wat jaren leg ik op deze dag bloemen bij het monument”
Vorig jaar vond er bij het monument geen herdenking plaats. De Haan: “Al heel wat jaren leg ik als individu bloemen bij het monument. Maar daarmee bereik je niet wat je eigenlijk wilt. Eens in de vijf jaar houdt de gemeente op de plek een herdenking. Dan wordt er altijd flink uitgepakt met muziek en sprekers. Dit jaar dacht ik, laat mij dit oppakken. En dat pakte vanavond heel goed uit. De mensen die kwamen om te herdenken waren opgetogen. Men zocht elkaar op, alsof men de afgelopen tijd onder een deken heeft gelegen. Een boodschap dat het zo niet langer kan. Dat het tijd is om je stem te verheffen.”

“Werken aan vrede”
De Haan doelt daarmee op de ontwikkelingen in de wereld. Met de aanval van Rusland op Oekraïne woedt er een oorlog op het Europese vasteland. Daarmee is ook de wapenwedloop in een stroomversnelling geraakt. De Haan: “In de jaren tachtig vonden er massale vredesdemonstraties plaats. Met deze herdenking heb ik zaadjes geplant om dat een vervolg te geven. Dat we niet achter politici aan moeten lopen die deze wedloop steunen, maar dat we moeten werken aan vrede.”

“Tweede Kamer moet zich hier over uit spreken”
In de toespraak stond De Haan stil bij de eerste atoombom. “Was het indertijd nodig om deze bom, en later de bom op Nagasaki, te gebruiken om het Japanse Keizerrijk op de knieën te krijgen? Vanuit juridisch oogpunt is het werpen van een atoombom een oorlogsmisdaad omdat er heel veel burgers om het leven zijn gekomen: direct zo’n 80.000 en uiteindelijk ongeveer 250.000 mensen door straling. Toch is Amerika er mee weggekomen. In oktober 2020 werd het VN-verdrag voor het verbod op kernwapens geratificeerd. Nederland heeft dat verdrag niet ondertekend. Dit omdat er op Woensdrecht Amerikaanse kernwapens liggen opgeslagen. Het ondertekenen betekent dat die dingen weg moet. Ik vind dat dit echt iets is waar de Tweede Kamer zich over uit zou moeten spreken.”

Atoombom op Hiroshima
In het begin van de Tweede Wereldoorlog begonnen de Amerikanen aan het Manhattanproject. De Amerikanen hadden er lucht van gekregen dat nazi-Duitsland een bom aan het ontwikkelen was waarmee complete steden konden weggevaagd worden. Het Duitse project is nooit echt van de grond gekomen. De Amerikanen lukte het wel om een dergelijke bom te ontwikkelen en om voldoende splijtbaar materiaal te produceren voor zo’n bom. De inzet van zo’n bom leek met de capitulatie van Duitsland niet meer nodig. In Azië gaf het Japanse Keizerrijk zich echter niet gewonnen.

Little Boy
Op 6 augustus 1945 vloog een Amerikaanse B-29 bommenwerper van Tinian naar Hiroshima en wierp de uraniumbom genaamd ‘Little Boy’ boven de stad af. De explosieve energie bedroeg ongeveer 63 terajoule, wat overeenkomt met 15 kiloton TNT. Tijdens de aanval had de stad ongeveer 255.000 inwoners. Toen Little Boy om 8.15 uur explodeerde, kwamen vrijwel direct 78.000 mensen om het leven als gevolg van de enorme drukgolf en de intense hitte die bij de explosie vrijkwam. Op 9 augustus was een tweede kernbom op de stad Nagasaki nodig om het Japanse Keizerrijk onvoorwaardelijk te laten capituleren.