Politieke spanning stijgt na opnieuw missen bouwdoelen aantal woningen: “Dak hoeft niet van goud te zijn”

Het college heeft het afgelopen jaar de doelstellingen voor het aantal te realiseren woningen niet gehaald. Tijdens het begrotingsdebat over wonen werd duidelijk dat verschillende partijen zenuwachtig beginnen te worden en daarom voorstellen om de regelgeving te versoepelen. Het college belooft ondertussen beterschap en zegt dat er vanaf 2026 grote vorderingen gemaakt gaan worden.

“De wachttijd voor een sociale huurwoning bedraagt op dit moment drie jaar en twee maanden”, vertelt René Staijen van Groep Staijen. “De verwachting is dat dit volgend jaar verder zal toenemen. Als we een simpel rekensommetje maken, dan is het aantal sociale huurwoningen de afgelopen jaren met 227 afgenomen. Terwijl dit volgens de plannen toe had moeten nemen met negenhonderd. Eind volgend jaar zullen we naar alle waarschijnlijkheid 1.100 woningen achterlopen. Dat is gelijk aan het doel dat we per jaar willen realiseren. Ook bij andere woningtypes loopt het achter. Samen zorgt het voor een prijsopdrijvend effect met als gevolg dat starters en gezinnen geen woning kunnen vinden, juist in de stad waar ze werken. Dat er minder gebouwd wordt, ligt deels aan de regering in Den Haag, maar ook aan landelijke en gemeentelijke regels. Alle eisen en wensen die we hebben, maken het bouwen moeilijker en duurder. Dat bemoeilijkt het neerzetten van betaalbare woningen. Mensen hebben behoefte aan een dak boven hun hoofd. En dat dak hoeft echt niet van goud te zijn.”

Niet van goud, maar het zou wel heel mooi zijn dat deze woningen groene daken krijgen, zo vinden GroenLinks en Partij voor de Dieren. Bart Hekkema van laatstgenoemde partij: “Het is belangrijk dat we ons niet blind gaan staren op de hoeveelheid woningen die we realiseren. Het is namelijk belangrijk dat deze ook duurzaam zijn, dat ze toekomstbestendig zijn, natuurinclusief en energieneutraal zijn. In Nederland kost het gemiddeld acht tot tien jaar voor een nieuwbouwplan ontwikkeld kan worden. In onze gemeente proberen we dit sneller te doen, door procedures te versnellen. Wij leveren onze bijdrage, maar de oplossing voor sneller bouwen: wij hebben de kip met de gouden eieren nog niet gevonden.” Rik Heiner van de VVD is kritisch: “Regels en eisen staan het snel kunnen bouwen in de weg, waardoor bouwers met een grote boog om Groningen heen lopen.” Hekkema corrigeert Heiner dat het voornamelijk aan andere oorzaken ligt, zoals de stikstofcrisis, de netcongestie en de beschikbare hoeveelheid drinkwater. Elte Hillekens van GroenLinks benadrukt het gebruik van natuurlijke materialen en duurzaamheid: “Je wilt dat deze mensen over vijftig jaar ook een prima dak boven hun hoofd hebben.” Staijen zwakt dat af: “Extra eisen zijn mooi, maar wie garandeert dat door het gebruik van bepaalde materialen woningen langer mee zullen gaan? We dachten dat na de Tweede Wereldoorlog beton ook de oplossing was. Dat pakte anders uit. Bovendien lost dit het probleem van nu niet op: mensen willen nu een huis.”

Twijfelen
De problemen nemen toe in de samenleving. En dat was woensdagavond ook te merken in het debat. Leendert van der Laan van Partij voor het Noorden: “Normaal kan mijn partij de coalitie goed volgen. Bij de start van deze collegeperiode hebben we de coalitie ook gesteund bij het initiatiefvoorstel om sociale woningbouw te realiseren. Maar de laatste tijd zijn we aan het twijfelen. De gemeente beschikt over veel grond. Dat betekent dat we volgens onze eigen methode zouden kunnen werken, waarbij we minder met landelijke regelgeving te maken hebben. Toch halen we de ambities jaar op jaar niet. Mijn partij is daar mede verantwoordelijk voor omdat we het beleid gesteund hebben. Het doet ons twijfelen. Moet het niet anders? Moeten we regels loslaten? Voor de duidelijkheid, dat doen wij op dit moment nog niet, maar misschien moet je dat op een gegeven moment wel gaan doen.”

Van der Laan: “In de voorbereiding op dit debat heb ik aan de bestuursadviseur gevraagd hoeveel woningen we nu eigenlijk gerealiseerd hebben het afgelopen jaar in Meerstad. Ik moest zes, zeven weken wachten op een gedeeltelijk antwoord. Wat ik probeer te zeggen, is dat je zulke cijfers direct zou moeten kunnen oplepelen. Ik heb een achtergrond in de commercie, waarbij er gewerkt werd met targets. Het is belangrijk om je doelen in de gaten te houden, zodat je tijdig bij kunt sturen. Gaat iets niet goed, dan kun je op een ander vlak wat extra doen. Mijn partij denkt dat we misschien na moeten gaan denken om flink bij te gaan sturen. Dat zeg ik tegen vriend en vijand.”

“Jaar na jaar zijn de aantallen niet gehaald”
Het debat wordt fel bij de woordvoering van het CDA. Izaäk van Jaarsveld: “Daar sta je dan in juni 2022. De hoop is gevestigd op het meest linkse college dat op dat moment net is aangetreden. In het coalitieakkoord staan ronkende teksten over het realiseren van betaalbare koop- en huurwoningen. Maar jaar na jaar blijkt dat we die aantallen niet gehaald hebben. Sterker nog: de voorraad is juist afgenomen.” Rico Tjepkema (PvdA) reageert: “Kan het CDA mij drie gemeenten noemen die de cijfers wel gehaald hebben? Kunt u zich niet beter richten op de nationale overheid?” Van Jaarsveld: “Het zou de PvdA sieren als ze zich niet verschuilt achter de landelijke overheid als je elk jaar hier op deze plek met beloftes komt dat je het aantal woningen uit gaat breiden maar dat niet weet te realiseren.”

Van Jaarsveld benadrukt dat het maximale gedaan moet worden. Daarom pleit hij ervoor om de 30-40-30 regeling los te laten. Nu is het streven in wijken om dertig procent sociale huurwoningen te realiseren, veertig procent moet middenhuur/-koop zijn en dertig procent moet behoren tot de vrije sector. “Wat we zien is dat de bouw van een project pas begint als deze percentages gehaald worden. In een ideale wereld kan dat. Maar de wereld is niet ideaal. Dit werkt vertragend. Daarom zeggen wij: ga ook bij een lager percentage sociale huur van start. Dan bouw je woningen en ontstaat er doorstroming. Dat het aantal sociale huurwoningen de afgelopen jaren is afgenomen, dat is iets waar dit college zich voor moet schamen.”

Nieuwe projecten
Wethouder Rik van Niejenhuis (PvdA) van Wonen geeft aan dat de redenatie van het CDA niet klopt: “Er zijn nu nieuwbouwprojecten waar we de dertig procent sociale huur ook niet halen. In Stadshavens bijvoorbeeld. Maar ook in het oorspronkelijke plan van de Suikerzijde haalden we de dertig procent niet. Dat je dan sneller kunt bouwen, dat klopt niet. Je kunt dan niet sneller uit de startblokken.” Tegen de Partij voor het Noorden stelt Van Niejenhuis: “Ik hoorde een soort frustratie als het gaat over de juiste werkwijze. Als ik alle geluiden vanavond bij elkaar optel, dan is er consensus in de raad dat er sneller gebouwd moet worden. Het tempo in Meerstad moet omhoog. Maar er zitten ook grote projecten aan te komen: de Nieuwe Held, het Stationsgebied, Stadshavens, Suikerzijde. Er komt veel aan. En de partijen staan in de rij om hier te kunnen bouwen.”

Oplossingen voor korte, middellange en lange termijn
Jim Lo-A-Njoe is raadslid voor D66. Hij stelt dat het belangrijk is om te kijken naar oplossingen voor de korte, de middellange en de lange termijn. Hij stelt dat het realiseren van een nieuwe woonwijk veel tijd kost. Dat is een oplossing waar mensen met een direct probleem nu niets aan hebben. Lo-A-Njoe: “Groningen groeit en groeit, en het aantal woningen groeit niet in dat tempo mee. We moeten een oplossing zoeken. Mensen die geen betaalbare woning kunnen vinden en gezinnen die hun toekomst uitstellen. Op de korte termijn kun je kijken naar het makkelijker maken om woningen te splitsen. Je kunt kijken naar optoppen en je kunt manieren om samenwonen vergemakkelijken. Daarbij kun je ook kijken naar het realiseren van specifiek seniorenwoningen, waardoor er een doorstroming op gang komt.” Van Niejenhuis is kritisch: “Deze oplossingen kennen we. Het optoppen van woningen is een proces dat veel tijd kost. Woningsplitsing is aan banden gelegd om huurders te beschermen tegen het aanbod van hele kleine woningen. En qua samenwonen hebben we al stappen gezet door de huishoudensdefinitie te verruimen.”

Studenten
Eén groep is tot nu toe onbesproken gebleven. Wieke van Heteren van Student & Stad: “Elke keer wordt het wat erger. Uit de meest recente rapportage blijkt dat we zevenhonderd studentenkamers zijn kwijtgeraakt door de verkoop van particuliere studentenhuizen. Dat er op de Zernike Campus voor jongeren gebouwd wordt, en ook wat sneller dan het zich aanvankelijk liet aanzien, is mooi. Maar ondertussen zien we dat er in nieuwe wijken als Stadshavens en Suikerzijde geen studentenwoningen komen. Dat staat haaks op de ambitie om een ongedeelde stad te zijn.” Van Niejenhuis is het daar niet mee eens: “Studenten mogen via woningcorporaties in deze nieuwe wijken gaan wonen. Er komen echter geen separate studentenwoningen. Dat er zevenhonderd kamer minder zijn: we hebben eerder al toegezegd dat we een onderzoek willen gaan doen waar deze kamers naartoe zijn gegaan. Dat onderzoek is bezig.”

“Zolang wonen een markt is, zullen we tegen de stroom in blijven roeien”
Ondertussen houden de coalitiepartijen vast aan de plannen. Hans de Waard van SP: “Wonen blijft een pijnpunt. Dat merken we elke dag. Een buurvrouw die de huur niet kan betalen, een jongere die geen woning kan vinden en een gezin dat niet door kan stromen. Vroeger was het hebben van een woning vanzelfsprekend. Tegenwoordig is het hebben van een woning bijna iets bijzonders geworden. In Groningen hoort wonen geen wedstrijd te zijn. Wij willen een gemeente zijn waar iedereen kan wonen. Maar die wens is ons afgenomen. De markt zou het allemaal gaan oplossen, maar het tegenovergestelde is gebeurd: de prijzen stegen, de pandjesbazen werden rijker en de wachtlijsten werden langer en langer. Deze gemeente probeert regie te pakken en investeert in wijken. Dat is goed. Het resultaat laat echter nog op zich wachten. Wat belangrijk is dat achter de cijfers mensen zitten. Maar zolang wonen een markt is, zullen we tegen de stroom in blijven roeien.”

De situatie op de Groningse woningmarkt zorgt ervoor dat verschillende partijen voor de raadsvergadering van volgende week een motie indienen. GroenLinks wil bijvoorbeeld ervoor gaan zorgen dat coöperatief wonen in de gemeente makkelijker wordt. Ook VVD, D66 en Student & Stad hebben moties aangekondigd, waarbij laatstgenoemde partij studentenwoningen op de Suikerzijde mogelijk wil maken.