Gemeente verdeelt miljoenen; tegenbegrotingen weggestemd: “We kiezen voor een sterke gemeente met menselijke maat”

De gemeenteraad van Groningen heeft woensdagavond in grote meerderheid ingestemd met de begroting voor het komende jaar. Verschillende partijen hadden tegenbegrotingen en voorstellen ingediend om het beleid te wijzigen, maar die werden in vrijwel alle gevallen van tafel geveegd.

“Dit is het twaalfde begrotingsdebat waar ik bij betrokken ben”, vertelt wethouder Mirjam Wijnja (GroenLinks) van Financiën. “Twaalf jaar geleden, toen ik in de gemeenteraad van Ten Boer zat, vond ik dit al een mooi moment. En vandaag vind ik zulke vergaderingen nog steeds bijzonder. We besluiten immers waar we geld aan gaan uitgeven en op welke manier we geld gaan ophalen. Met de begroting zetten we de belangrijkste lijnen uit. Ik ben ook blij dat verschillende fracties vandaag hun best hebben gedaan om met tegenbegrotingen te komen. Zij maken andere keuzes. Dat zijn voorstellen waar tijd en liefde in is gestoken. Dat is heel erg mooi. Als wethouder Financiën is het de vierde keer dat ik een begroting mag verdedigen. De eerste keer ging ik er niet vol overtuiging in. Ik dacht: zoiets is saai, ingewikkeld en technisch. Maar inmiddels is dit mijn favoriete portefeuille. Het is heel erg leuk om te doen.”

Tekst gaat verder onder de foto:

 

Donkere wolken
De begroting die op tafel ligt wordt gesteund door een grote meerderheid in de raad. Maar verschillende fracties zien ook donkere wolken naderen. Jim Lo-A-Njoe van D66: “Er wordt vandaag een solide, sluitende begroting gepresenteerd waarbij er 1,5 miljard euro verdeeld wordt. College en ambtenaren verdienen onze complimenten. Tegelijkertijd zien we in het meerjarenbeeld dat we vanaf 2028 met donkere wolken te maken krijgen, wat de coalitie voor lastige keuzes zal stellen. Onze keuze zou dan ook zijn: we bereiden ons daarop voor, we investeren waar het kan en we buigen om waar nodig.” De VVD is het meest kritisch. Zij vinden het vreemd dat dit college met een volwaardige begroting komt, terwijl de traditie is om, een aantal maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen, met een beleidsarme begroting te komen. Rik Heiner: “Het is niet goed dat een college over zijn eigen graf heen regeert.” De PvdA-fractie vindt dit vreemd. Joren van Veen: “Dus u zegt dat een college een kwart van haar periode maar niets mag doen?”

Over die donkere wolken doet Lo-A-Njoe wel een oproep: “Mijn boodschap aan andere partijen is om de partijlijn met Den Haag te gebruiken om daar op te roepen tot de vorming van een brede middencoalitie. Een middencoalitie die ervoor gaat zorgen dat het gat in het gemeentefonds gedempt wordt.” Het ‘gat in het gemeentefonds’ is een term die verwijst naar de verwachte scherpe daling van de algemene uitkering aan gemeenten in 2026 en 2027, wat leidt tot financiële problemen voor veel gemeenten. Dit gat wordt veroorzaakt doordat de uitgaven van gemeenten, met name in het sociale domein, blijven stijgen terwijl de middelen uit het gemeentefonds onder druk staan. Wethouder Wijnja zegt dat als Den Haag dit probleem op zou kunnen lossen, dit gemeenten ontzettend veel lucht zou gaan geven.

VVD: meer Markt, kernenergie en cultuurbezuinigingen
Veruit de meeste aandacht ging woensdag naar de tegenbegrotingen die door de VVD, CDA en PVV waren ingediend. Dit is een uitwerking van de eigen, alternatieve plannen en ideeën over inkomsten en uitgaven, die een andere visie op het beleid weergeeft. Heiner van de VVD: “Wij maken in onze begroting andere keuzes. Het moet en kan anders. Wij willen fors investeren in veiligheid en in woningbouw. Het huishoudboekje van de gemeente moet beter op orde komen. Daarnaast willen we af van projecten die niet thuishoren in de gemeente: het zonnepark bij Meerstad-Noord bijvoorbeeld. Wij investeren liever in de ontwikkeling van een kleine kerncentrale.”

Heiner is kritisch op het college als het gaat om de woningbouw: “Sinds het aantreden van dit college zijn er jaar op jaar minder woningen opgeleverd dan was afgesproken, terwijl de nood hoger en hoger wordt. Onze oplossing is om meer samen te werken met de markt. In ideale gedachtenspinsels kan tenslotte niemand wonen.” Jeffry van Hoorn van GroenLinks reageert kritisch: “De VVD zegt: schrap de publieke regie; minder gemeente, meer markt. Hoe vindt de VVD dat het met de volkshuisvesting is gegaan?” Heiner: “Niet de gemeente, maar het is nog altijd de markt die woningen bouwt. We moeten helaas concluderen dat in de zeventig jaar dat de PvdA in Groningen aan de knoppen zit, er te weinig woningen worden gebouwd. Het moet anders.” Joren van Veen van de PvdA: “En dan is de grote oplossing van de VVD om het aan de markt over te laten?” Heiner: “De gemeente beschikt over veel grond. Als je dit verkoopt, wordt het aanbod groter.” Voorts wil de VVD de reclamebelasting afschaffen en mogen ondernemers op zondag zelf weten of ze broodjes gaan verkopen. Om de plannen te betalen moet er fors gesneden worden in de cultuursector.

Tekst gaat verder onder de foto:

 

PVV: tegen AZC’s en bezuinigen op WarmteStad
De tegenbegroting van de PVV lijkt in zekere zin op die van de VVD. Alleen deze partij gaat nog een stapje verder. Zo wil de partij af van asielzoekerscentra en opvanglocaties. Kelly Blauw: “Wij krijgen hele bezorgde reacties binnen. Ouders van kinderen zijn ongerust omdat hun kinderen langs de Sint Petersburgweg moeten fietsen, waar een asielzoekerscentrum staat. Er zijn drie miljoen mensen vanuit het buitenland naar ons land gekomen: dit legt een enorme druk op onze woningen.” Blauw vindt dat in de gemeentebegroting financiële gevolgen worden doorgeschoven naar de toekomst. Zij pleit daarom om bijvoorbeeld te bezuinigen op WarmteStad en het aanleggen van hoge windmolens bij Roodehaan. “Dit levert veel geld op. Tot slot kunnen wij de begroting van de VVD volledig steunen en die van het CDA grotendeels.”

CDA: Van Siena en de kleine bulldozer
Want ook het CDA kwam met een tegenbegroting. “Onze begroting is een kleine bulldozer waarbij we verreweg het grootste deel van de begroting van de coalitie in stand laten, in tegenstelling tot de VVD die er met een hele grote bulldozer doorheen gaat,” grapt Jalt de Haan. Hij haalt de veertiende-eeuwse mystica Catharina van Siena aan: “In één van haar geschriften staat: waarom is de mens zo zwak geschapen? In een visioen kreeg ze te zien dat de mens gemaakt is om elkaar nodig te hebben, om voor elkaar te zorgen. En dat is ook de kern van ons ideaal. Dat we verantwoordelijkheid nemen voor elkaar, waarbij we niet geloven in de almacht van een markt. Nee, wij geloven in een sterke samenleving.”

Het CDA trekt in haar begroting geld uit om sportverenigingen meer ruimte te geven door de komst van twee extra blaashallen. Daarnaast moet het cameratoezicht in de binnenstad worden uitgebreid, moeten er meer boa’s op straat komen en moet een maatschappelijke parkeervergunning mogelijk worden zonder bijkomende kosten. Lo-A-Njoe van D66 is kritisch: “Om dit te betalen slaat u een gat in de cultuursector waar het CDA 3,7 miljoen euro op wil bezuinigen.” De Haan: “Daar bezuinigen wij 2,5 procent op. De VVD wil hier 20 procent schrappen. Ik zeg ook niet dat ik dit een leuke keuze vind. Maar we kunnen niet alles. Het is ook keuzes durven maken.” Van Veen van de PvdA: “U haalde zojuist Van Siena aan, waarbij u het heeft over het leggen van verbinding. Van cultuur weten we dat het verbindt.” Lo-A-Njoe: “Het gaat om een bezuinigingsoperatie van 2 miljoen euro, waarbij dit in 2028 op kan lopen tot 4 miljoen euro. Dat is toch geen fatsoenlijk beleid? Dit zijn enorme gaten.” Van Hoorn van GroenLinks vult aan: “In de cultuursector werken ook ondernemers. De investeringen die we afgelopen jaren gedaan hebben, waren ook niet voor de lol.” De Haan op felle toon: “Hoorde ik GroenLinks maar op deze manier praten over sport.”

“Overal rammelt wel iets”
Het maken van een tegenbegroting kost veel tijd en energie. De PvdA vindt het jammer dat de documenten pas de afgelopen dagen werden gedeeld, waardoor er niet goed over gesproken kon worden. Hans Moerkerk van Stadspartij 100% voor Groningen merkt op: “Het heeft er alle schijn van dat deze tegenbegrotingen vandaag gaan sneuvelen. Mijn partij vindt het lastig. Er worden interessante punten genoemd. Maar overal rammelt wel iets: of de dekking klopt niet, of het voorstel daar kunnen wij niet mee instemmen, terwijl we de dekking dan wel interessant vinden. Eigenlijk zou ik iedereen uit willen dagen om hierover na te denken hoe we dit beter en anders kunnen doen. Ik overweeg ook om een initiatiefvoorstel in te dienen. Dit zou het dualisme ook ten goede komen.”

Wethouder Wijnja (GroenLinks) reageert op de tegenbegrotingen: “Als ik kijk naar de tegenbegrotingen, dan zijn verschillende dingen iets te optimistisch opgeschreven. Aan de andere kant: bezuinigingen die geopperd worden kunnen niet uitgevoerd worden of zijn niet realistisch. Bijvoorbeeld op het gebied van cultuur. We hebben met elkaar afspraken gemaakt in de cultuurnota. Het zou heel ernstig zijn als we gaan tornen aan afspraken die al gemaakt zijn. Mensen moeten op een overheid kunnen vertrouwen.” Dat geldt ook voor de voorstellen waarbij er bezuinigd wordt op de omvang van de gemeentelijke organisatie: “Dit college kiest ervoor om als gemeente een grote rol in te nemen. Door politieke keuzes heeft deze gemeente meer fte. We zijn zelf verantwoordelijk voor Stadsbeheer. Schoonmakers hebben we in eigen dienst. Bezuinigen op een ambtelijke organisatie hebben een heel lang effect en hebben grote gevolgen.”

Tekst gaat verder onder de foto:

 

Coalitie: investeren in vertrouwen en menselijkheid
Alle moties en amendementen die vanuit de tegenbegrotingen komen worden dan ook weggestemd. Maar waar gaat er in de gemeente dan wel geld aan uitgegeven worden? In ieder geval aan een sterke overheid die omkijkt naar haar inwoners. Hans de Waard van de SP: “Als we als partij door een wijk lopen en bij mensen aanbellen om met hen in gesprek te gaan dan zijn tegenwoordig de toon en de blik anders. Het vertrouwen is dunner. Mensen in deze huizen werken hard, maar dat maakt niet zoveel meer uit, want de levens staan stil: de huren gaan omhoog, de boodschappen worden duurder en de zorgsector is ingewikkeld. Een van onze leden woont in Vinkhuizen. Ze woont er al jaren, helpt in het buurthuis en staat altijd klaar voor anderen. Tijdens campagnes zag ik hoe mensen haar groeten, hoe welkom ze was. Maar tijdens de laatste campagne merkte ik dat er iets veranderd was: ze werd uitgescholden op straat, de blikken waren kouder, het gevoel op straat was onveiliger. Dat raakt mij. Dit partijlid draagt haar buurt, maar voelt zich daar niet meer thuis. Wat zegt dat over ons? Wie zijn we aan het worden? Wie is de volgende die zich niet meer thuis voelt?”

De Waard: “We zien de prijzen stijgen. Politici praten, maar er verandert helemaal niks. Als we beloften maar vaak genoeg breken, dan breekt er vanzelf iets in mensen. Het wantrouwen in de politiek groeit dan. En op zulke momenten staat extreemrechts klaar. Zij zeggen dat ze met ons meevoelen, ze spelen met onze pijn. Ze komen met oplossingen, zeggen trots te gaan brengen maar uiteindelijk brengen ze kilte en pakken ze iets af. We moeten investeren in buurthuizen waar inwoners samen koffie kunnen drinken en waar er gesproken kan worden. We moeten investeren in gezonde en goede huizen, in scholen en in dorpen en wijken waar je je thuis voelt. Als we stoppen met omkijken, dan wordt het koud. We kunnen alles veranderen als we ontmoeten, als we samenkomen. Wij gaan tegen de wind in staan die mensen uit elkaar drijft: we kiezen voor vertrouwen en menselijkheid, waar haat geen kans krijgt.”

Dat wil ook GroenLinks. Jeffry van Hoorn: “Ik gun Nederland een beetje Groningen. In onze gemeente willen we het beste voor mensen, voor dieren, voor de natuur. We weten dat het anders moet, en hier kan dat. Het kan eerlijker, socialer en groener. En het kan beter. Ook in Groningen is er een oneerlijke verdeling van geld, kansen en gezondheid. Wij vinden dat iedereen rond moet kunnen komen, moet kunnen wonen, waarbij het niet uitmaakt welk werk je doet en in welke wijk je bent geboren. Met deze begroting gaan we ongelijk investeren in gelijke kansen. Wat scheef is kun je rechtzetten. We doen veel, maar we zijn er nog niet.” Zo wil GroenLinks coöperatief wonen stimuleren. Coöperatief wonen is een vorm van collectief wonen waarbij bewoners samenwerken en gezamenlijk beslissingen nemen over hun woonomgeving. Een voorstel waar de partij een ruime meerderheid voor krijgt.

Joren van Veen van de PvdA: “Het was op 16 maart 2022. In Forum Groningen stonden we gezamenlijk naar de verkiezingsuitslag te kijken. Er werd gejuicht en er waren verdrietige gezichten. Toch leek de uitslag op die van eerdere verkiezingen: Groningen stemt overwegend op linkse partijen. Voortvarend gingen we aan de slag met een beleid waarbij iedereen zichzelf kan zijn. Het vroeg om politieke lef. Bij elke begroting komt terug waar dit college voor staat, waarbij deze begroting het meest linkse beleid presenteert. Zo gaan we in Paddepoel gratis kinderopvang aanbieden voor ouders met weinig inkomen en verstevigen we de wijkbedrijven. En ondertussen plukken we de vruchten van beslissingen die lang geleden al zijn genomen: de aanleg van een meer waardoor er nu huizen bij Meerstad worden gebouwd. En de aanleg van WarmteStad, waarbij heel Nederland hier komt kijken hoe we dat doen.” Heiner van de VVD reageert kritisch: “Toch hebben we in Groningen minder woningen gebouwd dan de ambitie was.” Van Veen pareert: “Dat komt omdat de VVD landelijk al twintig jaar aan de macht is, waardoor we minder kunnen doen. Dat staat ons in de weg.”

Tekst gaat verder onder de foto:

 

Partij voor de Dieren: Betonbos en eiwittransitie
De Partij voor de Dieren investeert met name in een gemeente die leefbaar is en blijft, en waarbij het voor mens en dier prettig vertoeven is. Janette Bosma: “In Groningen maken we het verschil. We hebben respect voor het leven, we willen de groenste gemeente zijn en we zetten in op de eiwittransitie.” De eiwittransitie leidt tot verschillende vragen, want hoe wordt er tegen de resultaten aangekeken? Bosma: “Groningen is de eerste gemeente die het nut in zag van een eiwittransitie. Een urgent vraagstuk en gevoelig onderwerp waarbij inwoners verdienen dat er beleid op komt. Met weinig budget hebben we veel bereikt. Ik werk zelf in het onderwijs en ik zie dat de routekaart voedsel- en eiwittransitie grote instellingen erg helpt in het aanbieden van een duurzaam aanbod in kantines.”

Leendert van der Laan van Partij voor het Noorden: “Partij voor de Dieren heeft lang voor het Betonbos gestreden. Dit bos is tot het laatste grassprietje verwoest. Uw partij heeft zware concessies moeten doen. Wat is uw reflectie hierop?” Bosma: “Dankzij mijn partij is er goed gekeken naar de waarde van het bos en wat er bespaard kon worden. Dankzij ons hebben we een aantal bomen kunnen redden.” Van der Laan: “Dat is niet waar. Er zijn twee bomen blijven staan, waarvan één boom per abuis ook nog eens is omgezaagd. Leg mij eens uit welk grassprietje is blijven staan. Ik ken ze allemaal.” Bosma: “Deze discussie hebben we eerder al uitgebreid gevoerd.” Bosma legt later uit dat de mogelijkheden rond het Betonbos beperkt waren, omdat een raadsbesluit tijdens een eerdere collegeperiode al was genomen: “Je kunt niet beleid van vier jaar eerder terugdraaien.”

“Voelt de oppositie zich wel gehoord?”
Veel voorstellen die in de vorm van moties en amendementen waren ingediend, haalden het niet. Dat viel ook Moerkerk van Stadspartij 100% voor Groningen op: “De coalitie heeft een stevig programma neergezet. De oppositie voelt zich vanavond weinig gehoord. Denkt u dat de minderheid van de raad zich vanavond goed gehoord voelt?” Van Veen: “De coalitie bestaat voornamelijk uit linkse partijen die het veelal met elkaar eens zijn. De oppositie is rechts of rechtser, en heeft andere ideeën. Ik denk wel dat we meer hadden kunnen samenwerken. Maar die bal ligt bij beide partijen. Door voorstellen eerder met elkaar te delen, hadden we meer op kunnen pakken.” Moerkerk: “Ik vind het jammer dat u het dit frame geeft: links, rechts. Als oppositiepartij hebben wij vaak punten van uw partij gesteund. Bent u bereid om bij een volgende periode de besluitvorming breder te trekken?” Van Veen: “Ja, daar ben ik toe bereid.”