Omwonenden Betonbos verlaten beduusd rechtbank: “Participatie in gemeente is wassen neus”

Donkere wolken blijven boven de toekomst van het Betonbos hangen. Dinsdag diende er voor de rechtbank in Groningen een Voorlopige Voorziening. Deze spoedprocedure liet de omwonenden pijnlijk duidelijk zien dat participatie in de gemeente weinig voorstelt.

“Je gaat met een vrij slecht gevoel naar huis”, vertelt omwonende Kalle, die samen met buurtbewoners het Betonbos probeert te redden. “Het gevoel dat op zo’n moment overheerst is gespannenheid en veel frustratie. Wij hebben vandaag aangegeven dat wij ons door de gemeente niet gehoord voelen. Dat er met onze argumenten en punten die wij inbrengen, geen rekening wordt gehouden. De rechter vroeg vervolgens aan de gemeente hoe zij dat zien. Het antwoord was klip en klaar: “Nee, wij houden daar geen rekening mee.” Kalle vervolgt: “En dat werd gedaan met zo’n strak gezicht. Er wordt heel vaak gesproken over participatieprocessen, maar vanmiddag is dus duidelijk geworden dat dit een lege huls is. De gemeente zegt letterlijk dat hier helemaal niets mee gedaan wordt. Stuitend.”

Het Betonbos
Het Betonbos ligt tussen het Damsterdiep en het Eemskanaal. Decennia geleden zijn hier, op een braakliggend stuk terrein, tussen betonfunderingen bomen gaan groeien. Een inventarisatie in 2019 wees uit dat het om zo’n 350 bomen gaat. Hoewel het bos geen officiële status heeft, behoort het wel tot de Stedelijke Ecologische Structuur. Het bos moet wijken voor de nieuwe wijk Stadshavens. Omwonenden willen het bos behouden; ze zijn niet tegen nieuwe woningen, maar komen op voor de belangen van de natuur. In het Betonbos leven verschillende diersoorten die er hun thuis hebben. Daarnaast is de aanwezigheid van natuur goed voor de gezondheid en gaat het hittestress tegen.

Nieuw bewijs
Kalle vertelt dat de omwonenden al lange tijd proberen de kap te voorkomen. “In december maakten we bezwaar tegen de kapvergunning. Toen ze ondanks een lopende procedure het bos al dreigden te kappen, hebben we een voorlopige voorziening ingediend. Een voorlopige voorziening kan een vergunning tijdelijk opschorten tot er uitspraak gedaan is in een bezwaarprocedure mits het gaat om een spoedeisend belang. In ons geval was het spoedeisend omdat het bos gekapt dreigde te worden en daarmee onherstelbare schade optreedt. We hadden toen ook de dieren betrokken in het proces, maar dat bleek via een ander loket te moeten; verstoring van dieren valt onder de provincie die daarvoor flora en fauna vergunningen afgeeft. Bezwaar tegen de kap is bij de gemeente, dus een ander kantoor. Op zich waren onze argumenten tegen verstoren van dieren wel valide en hielden die ook stand; er is toen immers door protest kap voorkomen en nadien heeft men erkend dat je niet mag kappen in het broedseizoen.”

In maart ronkten de kettingzagen letterlijk, maar op het allerlaatste moment werd de kap stilgelegd. In het bos waren broedende vogels waargenomen. De kap ligt nu stil tot het einde van het broedseizoen. “Wanneer dit precies zal zijn, dat weten we niet. Enkele weken geleden werden er hekken rond het bos gezet met teksten dat er werkzaamheden plaatsvinden. Maar uiteindelijk zijn de broedende vogels leidend. We weten dat er broedende houtduiven aanwezig zijn, die hun broedsel veel later hebben.”

Ondertussen bleven de omwonenden zoeken naar manieren om de kap tegen te houden. “We zijn onderzoek gaan doen en troffen nieuw bewijs aan. We ontdekten namelijk dat het bos veel ouder is dan aanvankelijk werd aangenomen. Het zou waarschijnlijk een potentieel monumentale status hebben, waarbij het 35 tot 50 jaar oud is. Om dit te kunnen zeggen is onderzoek op de grond nodig. We hebben daarom aanvragen ingediend om dit onderzoek te mogen doen, maar dit wordt tegengehouden. En omdat er hekken rond het bos staan, is het ook onmogelijk om het terrein op te lopen; het is een verboden gebied.”

Crowdfunding
Om onderzoek te kunnen doen naar de geschiedenis van het Betonbos en de juridische procedures te kunnen volgen, is een crowdfundingsactie opgestart. “Wat wij vroegen was een onafhankelijk onderzoek naar de leeftijd van de bomen, betaald vanuit de crowdfunding. Maar dit wordt dus geweigerd”, legt Kalle uit. “Ondertussen komt vroeg of laat de kapdatum naderbij. Eerder heeft er al bezwaar gediend, waarvan de uitspraak nog moet komen. Omdat we nu nieuw bewijs hebben gevonden, waarbij het bos veel ouder lijkt te zijn, hebben we een nieuwe Voorlopige Voorziening aangevraagd, die dus vandaag diende.”

Maar toch leek de rechtbank dinsdagmiddag niet onder de indruk van het nieuwe bewijs: “In eerdere instantie heeft een boomexpert onder andere leeftijdsbepaling gedaan op basis van een luchtfoto, oude topografische kaarten en de stamdiameter van enkele bomen is gemeten, maar niet van allemaal. Wij zijn het archief van de luchtfoto’s ingedoken. We hebben vierduizend foto’s doorgescrold toen wij foto’s tegenkwamen waarop te zien is dat er in de jaren tachtig al bomen op het terrein staan. Dit archief is een publieke bron. De rechter zegt nu dat we deze foto’s ook in een eerdere fase hadden kunnen vinden. En daarmee wordt dus eigenlijk gezegd dat het geen nieuw bewijs is, wat betekent dat de voorlopige voorziening dan wordt afgewezen. .”

De omwonenden begrijpen het niet: “Doordat de boomexpert niet goed gekeken heeft in de archieven, en wij dit herstellen, wordt tegen ons gezegd: dat had je eerder kunnen doen.” Volgende week volgt de uitspraak. “Als die uitspraak in ons nadeel uitvalt, mag er gekapt worden. En ik vermoed dat de gemeente snel zal reageren. En weet je wat mij zo tegenvalt? Dat de rechtbank in deze procedure blijft hangen. Dat er niemand is die zegt: ‘Hé, we hebben het over een bos. Er wordt gezegd dat het wellicht een potentieel monumentaal bos zou kunnen zijn. Laten we een onderzoek daarnaar doen.’ Dat gebeurt niet. Dat vind ik bizar.”

Verdere stappen
Ook de rol van de wethouder vinden de omwonenden discutabel. “De wethouder heeft gezegd dat als er bewezen wordt dat het bos potentieel monumentaal is, dat hij dacht dat het alsnog gekapt zou gaan worden. Het college zou dan alsnog volgens hem de kap toestaan. Een vergunningsaanvraag zou dan echter opnieuw door het college beoordeeld moeten worden, onafhankelijk van de wethouder. Dat de wethouder dit zo stellig zegt, doet vermoeden dat de wethouder het college zou kunnen beïnvloeden en dat er vooringenomenheid is.”

Toch zijn er nog verschillende juridische mogelijkheden nog niet uitgeput. Mocht het bezwaar terzijde worden geschoven, dan kan men in hoger beroep, er kan een bodemprocedure (een uitgebreidere rechtszaak) gestart worden en ook de gang naar de Raad van State is een mogelijkheid. “Maar hebben we die tijd? De gemeente zal dit bos in één dag plat willen hebben, om van het probleem af te zijn.”

Verslaggever Olivier Steppé maakte een reportage over het stilleggen van de kap afgelopen voorjaar:

Participatie: een illusie?
Terug naar de participatie, een woord dat in het Stadhuis veelvuldig klinkt. Kalle: “In deze zaak hebben we een advocatenteam in de arm genomen. De advocaat reageerde helemaal niet verbaasd op de uitspraak van de gemeente dat er met participatie niets gedaan wordt. En in de praktijk is er ook wel van alles gedaan: er zijn inspraakrondes gehouden, er zijn bewonersbijeenkomsten geweest. Maar met al die input wordt uiteindelijk niks gedaan. Alle zienswijzen die we hebben ingediend, die vervolgens werden afgewezen, er is niet eens naar gekeken.”

Was er bij de rechtszaak dan geen hoopgevend nieuws? Toch wel: “We hebben ook bezwaar gemaakt tegen de kap van verschillende bomen langs het Eemskanaal. Daarvan liet de rechter doorschemeren dat er door de gemeente een onzorgvuldige afweging is gemaakt. Er is bijvoorbeeld niet gekeken naar het omleggen van leidingen waardoor de bomen kunnen blijven staan. De gemeente kon hier inhoudelijk ook geen reactie op geven. Dus op dat onderdeel maken we meer kans. Maar de afdronk is wel dat we gefrustreerd naar huis zijn gegaan: er wordt niet geluisterd, er wordt niets mee gedaan. Je kunt echt zeggen dat participatie een illusie is.”