Lutherzaaltje oogt weer als in 1925 na bijzondere restauratie: “Veel kleuriger geworden”

Het Lutherzaaltje achter de Lutherse Kerk oogt weer zoals het er in 1925 uitzag. De afgelopen weken is er door restauratie- en decoratieschilders Veldman en Veltman hard gewerkt. Volgens Mark Hoving van Veldman en Veltman gaat het om een erg bijzondere klus.

Mark, hoe blij ben je met het eindresultaat?
“Ik ben heel trots. Het is heel mooi geworden. Toen we voor het eerst het Lutherzaaltje binnenstapten, was het al een hele kleurige zaal. Maar het is nu, na de renovatie, nog veel kleuriger geworden. De afgelopen dagen hebben we het project, wat onze werkzaamheden betreft, af kunnen ronden. De komende periode gaan we onze werkplaats opruimen, en daarna beginnen we aan de volgende klus. Als Veldman en Veltman werken we voornamelijk in Groningen, maar we voeren ook restauratieklussen uit in de rest van het land.”

Met het Lutherzaaltje hebben we het over een bijzonder gebouw, hè?
“Het gebouw werd in 1925 gebouwd in opdracht van de Vrijzinnig Lutherse Vereniging als verenigingslokaal. Het bevindt zich schuin achter de Lutherse Kerk, waarmee het met een portaal is verbonden. Het gebouw is ontworpen door de Groninger architecten Kazemier & Tonkens, die zich bij het ontwerp hebben laten inspireren door de Amsterdamse School. Bijzonder is dat de zaal overdekt wordt door een paraboolvormige kap. De tand des tijds heeft echter zijn werk gedaan en het Lutherzaaltje was toe aan een grondige renovatie. Wij hebben kleurhistorisch onderzoek gedaan. Op dat moment was ik nog stagiair. Na het kleurenonderzoek is er door de Lutherse Kerk een vergunning aangevraagd en ook de afdeling Erfgoed van de gemeente is bij het proces betrokken. Acht weken geleden zijn we begonnen met het schilderwerk, waarbij we, net als in 1925, gebruik hebben gemaakt van olieverf. En de combinatie is bijzonder: meestal voeren we óf het kleurenonderzoek uit óf het schilderwerk. Nu hebben we beide uitgevoerd. Overigens heb ik het schilderwerk uitgevoerd, niet meer als stagiair, maar in dienst van Veldman en Veltman. Dus voor mij is dit ook een hele bijzondere klus.”

Tekst gaat verder onder de foto’s:

 

Het terugbrengen in de staat van 1925. Hoe lastig was dat?
“Het houtwerk in de zaal bestond uit een heel volledig pakket. Door de jaren heen is het verschillende keren geverfd. Elke keer is elke laag goed geschuurd, maar het is nooit helemaal kaal gehaald. Daarnaast hadden we in teksten gelezen dat alle wanden overpleisterd waren, inclusief de nissen. Dit bleek ook zo te zijn. Nu bleek dat er oorspronkelijk op de kopse wanden oude schilderingen zaten. Die oorspronkelijke verflaag bleek heel poederig te zijn. Dat zagen we ook aan de schilfers aan de achterkant van het pleisterwerk.”

Dat maakte het dus heel lastig om die oude schilderingen terug te brengen?
“Absoluut. Maar toevallig was één van de nissen bij het pleisteren gespaard gebleven. Door het vochtig te maken, konden we de lijnen van het oorspronkelijke schilderwerk zien en hebben we de decoraties kunnen achterhalen. Daarnaast was er nog een geluk. Vlak na de bouw van het gebouw is er een foto gemaakt. Ook daar hebben we belangrijke informatie uit kunnen halen om de schilderingen in oude staat terug te brengen.”

Je vertelde ook over verschillende verflagen die zijn aangebracht. Is het jullie gelukt om de oorspronkelijke kleur vast te stellen?
“Jazeker. Dat was goed te doen. Met een scalpel hebben we de verflagen eraf kunnen halen, tot we bij de oorspronkelijke laag kwamen. Dat geldt ook voor de kleuren die in de nissen zijn gebruikt. Daar hebben we dezelfde werkwijze toegepast. Uiteindelijk hadden we het hele plaatje compleet. Toen we dat op orde hadden, konden we beginnen met de schilder- en renovatiewerkzaamheden.”

Tekst gaat verder onder de foto’s:

 

De werkzaamheden begonnen begin juni. Hebben jullie daar vanwege de lengte van de dagen bewust gekozen voor de zomerperiode?
“Ergens is het heel fijn dat het lang licht is. Maar het heeft ook een nadeel. In deze periode van het jaar wordt het namelijk snel warm. Als het 30 graden of warmer is, kunnen we de verf die we gebruiken niet verwerken. Nu lijkt het alsof je 30 graden niet zo snel bereikt, maar in een gebouw als het Lutherzaaltje heb je die temperaturen al snel. We begonnen ’s ochtends op hoogte. Met een thermometer in de buurt, werkten we steeds verder naar beneden waar het ’t langst koel blijft. Dus je kunt echt spreken van een pittige klus.”

Dat je zes weken aan deze klus werkt, is dat een normale periode?
“Ja, toch wel. We hebben alle werkzaamheden zelf gedaan: het schuren, het schoonmaken, en ook het restaureren van de panelen. Bij de panelen gaat het om de oorspronkelijke panelen. Die hebben we geschuurd. De verflaag was bij vorige restauraties bijna overal verwijderd. Er was een springlaag aangebracht. Een springlaag is een verflaag die niet meer hecht met de ondergrond. Dat merk je pas bij het schuren. Daar hebben we veel werk aan gehad. Uiteindelijk hebben we dit door een grondlaag, voorlak en olieverf aan te brengen tot een mooi eindresultaat kunnen brengen.”

Wat was het meest spannende onderdeel bij dit project?
“Dat was het eindresultaat. We hebben van tevoren kleurhistorisch onderzoek gedaan. Vervolgens ga je aan de slag met het restaureren en het schilderen. Maar hoe pakt dat uit? Hoe vallen de kleuren? Wat doet de glans? Uiteindelijk is dat wel iets geworden waar we heel trots op zijn. Wat ik al zei, het is veel kleuriger geworden dan wat het eerder was.”

Crowdfundingsactie voor verder herstel
Is het Lutherzaaltje daarmee helemaal klaar? Nee. Eerder deze maand is er een crowdfundingsactie gestart waarmee men een bedrag van 12.500 euro op wil halen. “Sinds 1994 is het gebouw een Rijksmonument. Vooral vanwege het interieur dat gaaf bewaard is gebleven. Daarbij hebben we het ook over het authentieke meubilair uit 1925 en de verlichting met het originele glas-in-lood. Dit meubilair, maar ook de verlichting en de oude parketvloer verdienen een professioneel herstel. De Lutherzaal is de laatste decennia veelvuldig gebruikt. Met regelmaat zijn er muziekrepetities, uitvoeringen, danslessen, vergaderingen, yoga, congressen en ook diners. Om de zaal volledig up-to-date te krijgen hebben we 12.500 euro nodig.” De crowdfundingsactie vind je op deze website.