Eerste snede is feestje voor boeren: “Maar het is wel dansen op de vulkaan”

Wie deze dagen door agrarisch gebied rijdt zal het niet ontgaan dat boeren druk aan het maaien zijn: de eerste snede. Volgens melkveehouder Erwin Bijman uit Ten Boer een feestje. Maar achter de ogenschijnlijke vreugde schuilen complexe afwegingen.

Erwin, ben jij al begonnen met maaien?
“Jazeker. Maar het was de afgelopen dagen een dilemma. We hebben een vrij koud voorjaar gehad en in de afgelopen weken was het erg droog. De vraag was: nu maaien? En zo ja, het hele areaal of slechts een deel? Als ik kijk naar de kwaliteit dan is het niet echt een extreem dikke snee. Mijn vaders advies was om te wachten op verdere ontwikkeling. Maar is dat wel slim nu het volgende week wat kouder lijkt te worden? Gras groeit immers trager bij 15 dan bij 25 graden. Mijn buurman heeft echter besloten om al zijn hectares te maaien. Uiteindelijk heb ik besloten om nu 25 van mijn 60 hectare te maaien.”

Hoe bijzonder is de eerste snede?
“Dat is echt een feestje. Je luidt het nieuwe seizoen als het ware in. Ik denk dat ik namens veel boeren spreek als ik zeg dat we deze dagen met een glimlach op het land werken omdat we weer het land op mogen en de geur van vers gemaaid gras opsnuiven. Het valt me ook op dat mensen tijdens hun fietstocht even stoppen om te kijken, of dat automobilisten ons voorrang verlenen op weg naar het land. Er wordt deze dagen dan ook volop gezwaaid en gegroet vanuit de trekker. Het is misschien wel de mooiste tijd van het jaar.”

Een lezer van dit artikel zou nu kunnen denken, oké het gaat over gras. Maar eigenlijk is het veel meer dan dat hè?
“Het maaien van gras is voor ons ontzettend belangrijk als je kijkt naar wat er allemaal achter zit. Het maaien en schudden doen we zelf, voor het inkuilen schakelen we een loonwerker in. Het gras komt in plastic balen of rijkuil waarin we het vacuüm bewaren. Zodra in oktober de herfst begint en de grasgroei stopt, gebruiken we dit ingekuilde gras als wintervoer voor de dieren. Deze periode leggen we dus de wintervoorraad aan.”

Tekst gaat verder onder de foto:

En daarom is de kwaliteit dus erg belangrijk…
“Precies. Als je een heel goed voorjaar hebt met flink wat regen en normale temperaturen, dan levert de eerste snede gras een hele goede kwaliteit op. Op het moment dat we dit gras inkuilen, dan weten we dat het voldoende voedingstoffen bevat. Als boeren willen we graag onze koeien gezond houden. Dat ze goed gras krijgen. Gras van slechte kwaliteit kan leiden tot het moeten inkopen van meer bijproducten om geen problemen bij de koeien te krijgen.”

De afgelopen jaren ging het in de media over stikstof, over mest. Is het maaien waar we het nu over hebben een voorbeeld dat deze effecten duidelijk maakt…
“Absoluut. Zoals ik al zei, resulteert een goed voorjaar in kwalitatief hoogwaardig gras. Dit voorjaar is redelijk, maar niet optimaal. Dat kun je oplossen door mest uit te rijden. De regelgeving beperkt de hoeveelheid mest die we mogen uitrijden tot maximaal 170 kilogram stikstof per hectare per jaar. Waar ik normaal gesproken in februari 35 kuub zou uitrijden, heb ik nu gekozen voor 25 kuub. De overige tien kuub houd ik achter de hand voor latere bemesting van de tweede en derde snede.”

Ondanks de bemesting levert het dus op dit moment minder gras op dan gehoopt. Wat zijn de gevolgen daarvan?
“We gaan het gemaaide gras sowieso inkuilen. De daadwerkelijke kwaliteit zal later dit jaar blijken. Daarom nemen we op een bepaald moment monsters om de exacte kwaliteit en de benodigde voedingsstoffen te bepalen. Bij een tekort aan voedingsstoffen, waarbij gras uit zo’n dertig verschillende stoffen bestaat, kunnen we deze producten alsnog aankopen, zodat de koeien de benodigde stoffen binnenkrijgen. En er is nog een ander gevolg.”

Welk gevolg is dat?
“Heel veel mensen vinden het mooi om koeien buiten te zien rondlopen. Ik ga dat dit jaar niet doen. Als ik dat doe, kan ik 15 van mijn 60 hectare niet efficiënt benutten voor de grasproductie. De koeien lopen daar vrij rond en bemesten het land ongelijkmatig met hun mest en urine, waardoor dat gras ongeschikt is voor inkuilen. Juist in een jaar met een lagere grasopbrengst is het cruciaal om elke centimeter grond optimaal te benutten om de wintervoorraad veilig te stellen.”

En dan kom je waarschijnlijk bij de economische balans terecht, want je wilt uiteindelijk een boterham kunnen verdienen aan je werk…
“Dan is de cirkel rond inderdaad. Als melkveehouders verdienen we geld met de verkoop van melk. De aankoop van voedingsstoffen brengt extra kosten met zich mee. Ook de derogatieregeling heeft financiële gevolgen. De strengere regels beperken de hoeveelheid mest die ik mag uitrijden, waardoor ik een deel moet laten afvoeren. Momenteel ligt die prijs van afvoeren rond de 27 euro per kuub, maar eerder dit jaar was de prijs 43 euro per kuub. Dus minder bemesting, slechter gras, bijkopen van producten. Het is balanceren aan alle kanten.”

Dansen op de vulkaan?
“Dat is denk ik heel terecht geformuleerd. En het zal niet voor elke melkveehouder gelden. Een boer met honderd hectare voor honderd melkkoeien zal zich wellicht minder zorgen maken over de directe impact op de grasproductie van een mindere eerste snede. Duitse boeren bijvoorbeeld. Die hebben enorme hectares grond. Maar in Nederland lopen we tegen ruimtegebrek aan. Een oplossing zou kunnen zijn om hectares aan je bedrijf toe te voegen. Maar de grondprijs ligt ontzettend hoog. Een oplossing zou kunnen zijn om deze prijs te verlagen, waardoor je op die manier gaat werken aan de levensvatbaarheid. Maar of dat haalbaar is in ons volle landje.”

Of je verlaagt het aantal koeien op een bedrijf?
“Ik begrijp de redenatie, maar daarmee verplaats je het probleem. Ik maak winst door melk te verkopen. Met zestig koeien produceer ik minder melk dan met honderd, wat direct invloed heeft op mijn inkomsten. De vaste kosten blijven echter grotendeels gelijk, waardoor de rentabiliteit van het bedrijf onder druk komt te staan.”

En zo is de boer dus een meteoroloog, scheikundige en econoom?
“Daar komt het inderdaad wel op neer. De cruciale vraag is nu: wanneer maaien? Is dit het optimale moment, wetende dat de kwaliteit van de eerste snede niet zal verbeteren, of is het beter om nog even te wachten? Wij kiezen voor een tussenvorm. In een normaal en goed jaar moet je tot zo’n vijf snedes kunnen komen.Zoals eerder vermeld, beschik ik nog over een hoeveelheid mest die ik later kan inzetten. Hopelijk is dat voldoende om het seizoen goed door te komen. Maar lastig is het wel. Het is dansen op de vulkaan, zoals je al zei.”