Backbone slopen? “Je kunt het net als het Oude RKZ vleugel voor vleugel renoveren”

Trav12, in de volksmond beter bekend als Backbone, aan de Travertijnstraat hoeft niet gesloopt te worden. Huurders pleiten voor renovatie, waarbij om de kosten te drukken dezelfde werkwijze gehanteerd wordt als bij het Oude RKZ.

“Je hebt het over een oerdegelijk gebouw”, vertelt Jesse Collenteur die in het gebouw woont en werkt. “Het pand is gebouwd in 1972. In 2016 nam Backbone zijn intrek. De laatste keer dat het gebouw een lik verf heeft gehad is wellicht al zo’n vijftien jaar geleden. Als je nu langs het gebouw fietst, dan denk je, wat lelijk. En dat is het ook. Maar als je kijkt naar het fundament, dan staat het als een huis. Dit gebouw gaat een aardbeving overleven. Wat het gebouw nodig heeft is liefde. Als huurders zijn we na gaan denken wat mogelijke opties zijn. Kunnen we iets bedenken om Trav12 en de broedplaatsen te behouden?”

Sloop?
De afgelopen jaren is er al veel gezegd en geschreven over het voormalige schoolgebouw. Afgelopen week werd er een nieuw hoofdstuk toegevoegd door wethouder Rik van Niejenhuis (PvdA) van Wonen. Waar de gemeenteraad in 2023 nog opteerde voor behoud, laat de wethouder nu doorschemeren sloop te overwegen. In het gebied moeten 290 nieuwe woningen komen. Zonder de (gedeeltelijke) sloop van het gebouw krijgt het college het plaatje financieel niet rond tenzij er extra geld beschikbaar wordt gesteld.

Claartje van der Linden: “Broedplaatsen staan onder druk”
“We wisten dat er met Trav12 iets gaat gebeuren”, vertelt Claartje van der Linden van de Groninger Broedplaatsen Coalitie. “Toch vind ik het erg jammer dat er nu gekozen lijkt te worden voor sloop. Behalve het gebouw verdwijnt daarmee ook een groot deel van de broedplaatsen die we hebben in onze gemeente. En juist deze broedplaatsen staan al onder druk omdat er te weinig zijn en de vraag ernaar groot is.” Broedplaatsen vind je op dit moment behalve bij Trav12 ook in de Biotoop in Haren. Zoals het nu lijkt moet de Biotoop in 2028 de deuren sluiten. “Je laat daarmee de creatieve sector uit Groningen verdwijnen. Wat je hebt wordt nog schaarser.”

Renovatiekosten zijn hoog
De gemeente liet afgelopen week weten dat het behoud van Trav12 lastig is. De renovatiekosten van het oude schoolgebouw zijn hoog en leveren niet genoeg op. Daarom onderzoekt de gemeente nu een variant met gedeeltelijke of volledige sloop. Het casco van het gebouw zou eventueel behouden kunnen blijven, maar complete sloop en nieuwbouw worden eveneens als serieuze opties meegenomen. De insteek is wel om de broedplaatsen te behouden, maar in welke vorm is onduidelijk. Onder de huurders zijn er grote zorgen of dit dan nog wel betaalbaar zal zijn.

“Is geld belangrijker dan de maatschappelijke sociale waarde?”
Van der Linden begrijpt het niet. “Het lijkt vooral om geld te gaan. De insteek is dat een broedplaats rendabel moet zijn, maar wat is nu eigenlijk belangrijk? Is geld belangrijker dan de maatschappelijke sociale waarde die een plek heeft? En daarnaast wordt in deze discussie voorbij gegaan aan het renderen van een locatie. In Trav12 gebeuren allerlei mooie dingen, waardoor er evenementen en festivals in en rond de stad gehouden kunnen worden. Dit brengt bezoekersstromen met zich mee waar de stad van profiteert. Trav12 is een onderdeel van het ecosysteem van de stad. En precies dat wordt onderschat. Want als je dit wegmaait, wat blijft er dan over?”

“Het lijkt alsof er met twee monden wordt gesproken”
De reactie van de gemeente lijkt ook haaks te staan op de ambities van de gemeenteraad, die in 2023 nog met een duidelijke meerderheid voor behoud opteerde. “Het lijkt alsof er met twee monden wordt gesproken. In het najaar van 2023 is de voorkeur uitgesproken voor het behoud van het gebouw. Daarom is er bij ons ook verbazing. Het nieuws van afgelopen week strookt naar ons gevoel niet met de uitgesproken intenties van de gemeenteraad.”

Jesse Collenteur: “Hebben mensen enig idee wat er achter de deuren van dit gebouw gebeurt?”
Terug naar Jesse Collenteur. Hij woont nu ongeveer twee jaar in het gebouw. “Ik huur via CareX. Als je op deze manier huurt, dan weet je dat dit plaatsvindt in tijdelijke panden. Wat dat betreft moet je constateren dat we hier al een relatief lange tijd zitten en naar verwachting nog wel even zullen blijven. Het nieuws over de sloop is voor mij dan ook geen verrassing, maar wat mij steekt is dat er niet gekeken wordt naar de waarde van broedplaatsen. In de discussie gaat het vooral over het gebouw, maar hebben mensen enig idee wat er zich hier achter de deuren afspeelt? We hebben het over een gebouw waar sociale ondernemingen in zitten gevestigd, waar kunstenaars werken, waar een moskee is. Ik vind het jammer dat het de gemeente om het geld gaat en er niet gekeken wordt naar de waarde van dit complex.”

Gebouw kan een extra verdieping dragen
En daarom hebben huurders nagedacht over een plan hoe je het gebouw kunt behouden. Volgens Collenteur is er met het fundament en de draagconstructie van het gebouw niets mis. Dat blijkt ook uit onderzoek van OOG. In 1972 werd gestart met de bouw van CSG De Vinckenborgh, later Vinkenborgh geheten. De opening vond plaats op 23 november 1976. Bij de bouw lag het vizier duidelijk op de toekomst. Het pand bestaat namelijk uit een skelet waarbij de lokalen flexibel ingericht kunnen worden. Door deze vorm dacht het schoolbestuur decennialang in het pand te kunnen vertoeven waarbij ruimtes makkelijk aangepast konden worden aan ontwikkelingen in het onderwijs. Het schoolbestuur hield ook rekening met een andere ontwikkeling: dat de school qua leerlingen zou gaan groeien. Daarom moest er een extra verdieping bovenop het gebouw kunnen. Die verdieping is er nooit gekomen, maar het fundament is er wel op berekend.

“Wat als we het gaan renoveren zoals bij het Oude RKZ is gedaan?”
Collenteur: “Dat zie je ook heel duidelijk terug als je door het gebouw loopt. De pilaren zijn ontzettend stevig. Wij zeggen wel eens dat het brutalisme is ten top. Maar op andere vlakken is er onderhoud nodig: het is slecht geïsoleerd, het heeft enkelglas en op verschillende plekken is er asbest te vinden. Wij als huurders denken dat je het gebouw heel goed op kunt knappen. Vaak wordt op zo’n moment naar het complete plaatje gekeken, maar wat als we nu dezelfde werkwijze hanteren als bij het Oude RKZ? Dit gebouw kwam in 1979 leeg te staan en de gemeente wilde het slopen voor nieuwe woningen. Na jarenlang gekraakt te zijn werd wonen in het gebouw uiteindelijk gelegaliseerd. Uiteindelijk is het gebouw vleugel voor vleugel opgeknapt. Dit was mogelijk dankzij de coulance van de gemeente en de brandweer.”

“Jammer dat er niet eerder op is geanticipeerd”
Dit ook toepassen bij Trav12 biedt volgens de huurders verschillende voordelen: “Je kunt daarmee het gebouw behouden, je koestert de broedplaatsen, je behoudt de lage huren en je hebt direct levendigheid in de nieuwe woonwijk die je op deze plek wilt realiseren. Ik denk dat hier mogelijkheden liggen. Het Oude RKZ is veel historischer en vroeg een veel grotere financiële uitdaging dan wat Trav12 vraagt. Ons voorstel zou zijn om deze mogelijkheid te onderzoeken. Om te kijken wat er mogelijk is. Het is eigenlijk jammer dat hier niet eerder op is geanticipeerd. Als er direct in het begin een potje was gereserveerd, hadden we nu een mooi geldbedrag gehad. Daarom vind ik het ook jammer dat de toenmalig wethouder heeft verteld dat het pand onveilig zou zijn. Volgens hem zou het in een erg slechte staat verkeren. Die uitspraak werd drie jaar geleden gedaan. Nogmaals, het skelet van dit gebouw staat als een huis en gaat een aardbeving overleven.”

Gebouw heeft een hoge karakteristieke waarde
De vraag is ook of je het moet willen slopen. De bouwstijl is structuralisme, ontworpen door architect P.A. Schumacher van bureau G.A. Heldoorn. Het schoolgebouw is een representant van zijn bouwtijd en het toenmalig idealisme. Het gebouw is vrij gaaf bewaard gebleven. De zeldzaamheid van dit type gebouw zal in de toekomst nog sterker toenemen. Al met al heeft het gebouw een hoge karakteristieke waarde. Collenteur: “Ik denk dat het heel belangrijk is om bepaalde gebouwen te behouden, zeker als ze vrij zeldzaam zijn, zoals in dit geval. Ze maken immers onderdeel uit van onze cultuur.”

Laurent Dwarshuis (ChristenUnie): “Behouden voor de toekomst”
Dat vond een meerderheid van de gemeenteraad ook toen er in 2023 over het gebouw werd gesproken. “Het schoolgebouw is niet uniek. Maar wij denken als fractie wel dat we dit moeten behouden voor de toekomst”, liet Laurent Dwarshuis van de ChristenUnie toen weten. Hans de Waard van de SP: “We hebben het over een karakteristiek gebouw voor zijn tijd. Het is belangrijk om het erfgoed van de toekomst te beschermen. Ooit is er ook geopperd om de Martinitoren te slopen, omdat renovatie duurder zou zijn.” Raadslid Benni Leemhuis van GroenLinks: “Het is een jong gebouw en architectonisch interessant. Bovendien is het beter voor het milieu om gebouwen te behouden.” Bart Hekkema van de Partij voor de Dieren ging daar in mee: “Ook zouden we graag zien dat creatieve makers en maatschappelijke organisaties hun plek kunnen behouden in het gebouw. We zouden graag in dit plan een link met het broedplaatsenbeleid willen zien.”

Hans de Waard (SP): “Ik heb nog niet een sluitend antwoord”
Maar hoe hangt die vlag er na het nieuws van afgelopen week bij? Hans de Waard van de SP: “Ik heb het nieuws gezien, maar ik heb op dit moment nog niet een sluitend antwoord. Broedplaatsen zijn in die zin ingewikkeld omdat ze vaak ontstaan op plekken die in tijdelijkheid verkeren. Toch denk ik nog steeds dat het goed zou zijn om zoveel mogelijk van dit gebouw te behouden.”

De huurders en de Groninger Broedplaatsen Coalitie laten het er ook niet bij zitten. Op 1 juni organiseren de mensen achter Trav12 een open dag waarbij mensen een kijkje kunnen nemen achter de deuren. Meer informatie vind je op deze website.

Verslaggever Ecco van Oosterhout sprak met wethouder Van Niejenhuis (PvdA):