Zomertijd is kriem voor zorginstellingen: “Mensen met autisme hebben veel structuur nodig”

In de nacht van zaterdag op zondag wordt de zomertijd ingevoerd. Waar de zomertijd voor de één geen effecten heeft, is het voor zorginstellingen met mensen met een verstandelijke beperking een moment waar ze tegenop zien. Volgens woonbegeleider Danny Koster zorgt het in de dagen voorafgaand voor gedragsveranderingen.

Danny, jij werkt in een instelling voor complexe zorg. Wat merk je er op je werk van?
“Persoonlijk heeft het voor mij en voor mijn collega’s weinig tot geen gevolgen. Maar bij onze cliënten ligt dat heel anders. Wij werken met mensen die een verstandelijke beperking hebben. Een groot deel kan geen klok lezen en vaart dus op de biologische klok. Ondertussen weten ze wel dat er iets gaat veranderen. We merken iedere keer, zowel in het voorjaar als in de herfst, dat dit tot stress leidt.”

Zomertijd
De zomertijd zoals we die nu kennen werd in 1977 ingevoerd vanwege de oliecrisis. De gedachte was dat door het in de avond een uur langer licht te laten zijn, er minder energie wordt verbruikt. Sinds de invoering is er echter discussie, omdat het schadelijke effecten zou hebben voor de gezondheid. In 2019 ging het Europees Parlement na lange tijd steggelen akkoord met afschaffing. 2021 zou het laatste jaar zijn waarin de klok in de EU verzet zou worden. Maar de lidstaten moeten zelf bepalen wat de nieuwe standaardtijd wordt. En daar ligt een probleem omdat de ministers er onderling niet uit kunnen komen.

Hoe uit zich dat dan?
“Ze zijn er heel lang mee bezig. Ruim een week van tevoren beginnen ze er over. Dan zeggen ze, de klok gaat veranderen hè? Vervolgens kunnen ze daar elke dag heel erg mee bezig zijn. Het zorgt voor veel prikkels. En daarmee bedoel ik niet dat ze niet meer kunnen functioneren, maar ze zijn er heel veel mee bezig. Maar als je een verstandelijke beperking hebt, heb je moeite om lang of veel met iets bezig te zijn. Dus je kunt je voorstellen dat dit effect heeft op het gedrag.”

Waar moet ik dan aan denken?
“De cliënten denken er veel over na. Er wordt veel over gesproken. Het wisselen van de tijd brengt onduidelijkheid, en ze hebben behoefte aan duidelijkheid. Je moet bijvoorbeeld denken aan het veranderen van een slaapritme. Doordat ze geen klok kunnen kijken, weten ze niet waar ze aan toe zijn. Door de onduidelijkheid verandert het gedrag. Sommigen laten fysieker gedrag zien en anderen worden heel zenuwachtig.”

Betekent dit ook een tijdelijke verhoging van de werkdruk?
“In zekere zin wel. Als medewerkers zijn we altijd bezig met continuïteit. We zijn altijd bezig met het reguleren van gedrag. Maar dit is wel extra.”

Kun je cliënten op een bepaalde manier voorbereiden?
“Het verschilt per cliënt. Iedereen is uniek. Wat we doen is dat we een paar dagen van tevoren iedereen op zijn eigen niveau vertellen wat er gaat gebeuren. Daarbij maken we bijvoorbeeld gebruik van pictogrammen om het duidelijk en inzichtelijk te maken. En wat we doen is in de dagen voorafgaand de bedtijd langzaam verschuiven. Dat cliënten op die manier kunnen wennen. Je kunt je voorstellen dat mensen met autisme hier erg gevoelig voor zijn. Deze groep is heel erg gebaat bij structuur. Dus deze cliënten moet je echt goed voorbereiden.”

Koster was zaterdagochtend te gast in het radioprogramma Laan & De Vries. Koster over wat hij er in zijn werk van merkt: