Het is geen verrassing dat er draaischijven zijn gevonden bij de werkzaamheden op het Hoofdstation. Dat zegt Lars Blaauw van museumspoorlijn STAR in Stadskanaal.
“Eigenlijk is het wel logisch dat het is aangetroffen”, vertelt Blaauw. “Op dit moment zijn de diesel- en elektrische treinen een vertrouwd beeld in Groningen maar honderd jaar geleden was dat heel anders. Toen reden hier in het Noorden stoomtreinen. In de jaren twintig verdwenen de stoomtreinen langzaam maar zeker, maar op de noordelijke baanvakken hebben ze tot zeker in de jaren vijftig nog gereden. Een draaischijf was in die tijd ontzettend belangrijk. Als de stoptrein uit Veendam nu arriveert in Groningen dan loopt de machinist naar de andere kant van de trein en rijdt weer verder. Bij een stoomtrein ging dat niet.”
Hoe werkte dat precies?
“De locomotief werd dan naar de draaischijf gereden. Deze schijf zorgde ervoor dat een trein 180 graden gedraaid kon worden waardoor de trein weer in de juiste richting werd gezet. Groningen heeft een aantal van deze schijven gehad. Die zie je ook wel terug op bepaalde historische luchtfoto’s. Dus dat ze nu zijn aangetroffen is niet gek. Toen ze niet meer nodig waren is er een lading modder over heen gegooid en zijn er nieuwe sporen overheen gelegd. Heel anders dan hoe men dat in Duitsland gedaan heeft. Daar ligt alles nog op zijn plaats, alleen is alles overwoekerd. In Nederland was het credo dat alles gesaneerd en weggehaald moest worden. Of in dit geval eigenlijk begraven is.”
Tekst gaat verder onder de foto
De locatie waar één van de draaischijven werd aangetroffen. Foto: prorail.nl.
Zijn er nog veel draaischijven in Nederland operationeel?
“Er zijn er nog een aantal. Het Spoorwegmuseum in Utrecht heeft er eentje, in Rotterdam is nog één aanwezig en ook de Veluwse Stoomtrein Maatschappij heeft er eentje in haar bezit. Maar dit zijn allemaal grote exemplaren die bedoeld waren voor de grote loks. Wij hebben er zelf ook eentje in Stadskanaal. Of althans het fundament hebben we daar liggen. De onderdelen hebben we ook en het plan is om deze in de toekomst eens op te gaan bouwen. Wel spelen we met de gedachte om daarvoor het fundament te verplaatsen zodat onze bezoekers het wat beter kunnen zien.”
De vraag ligt voor de hand. De draaischijven in Groningen, hebben jullie daar ook interesse voor?
“Haha. Nou. Het hangt er heel erg van af. Ik verwacht dat wat er is aangetroffen alleen het fundament i. En op zich is een fundament dat helemaal intact is ontzettend mooi. Maar ik verwacht dat er hier wel beschadigingen zijn of afgebrokkeld is, maar zeker weten doe ik dat niet. Er is ook een kans dat de schijf nog helemaal intact is. Dat alle onderdelen aanwezig zijn. Als dat zo is dan zou dat de situatie heel erg veranderen en dan worden wij wel enthousiast.”
Tekst gaat verder onder de foto
Bij de graafwerkzaamheden werd ook het fundament van een steenfabriek uit 1830 gevonden. Foto: prorail.nl.
Omvang bodemvondsten is groot
Spoorbeheerder ProRail laat weten dat behalve de draaischijven meer vondsten gedaan zijn. “De omvang van de bodemvondsten is groot”, laat woordvoerder Aldert Baas van ProRail weten. “Het gaat om twee oude draaicirkels voor treinen, fundaties van een oude steenfabriek uit 1830, restanten van een kade van de haven en oude koolopslag put met intacte houten fundering die 15 meter diep is.”
Werkzaamheden herplannen
“De vondsten spreken wellicht tot de verbeelding maar het levert onze aannemer hoofdbrekens op.” Volgens Baas was het de bedoeling om tijdens de treinvrijeperiode in de zomer van 2022 de doorkoppelingen aan te leggen waarmee treinen rechtstreeks van Winschoten naar Delfzijl en van Veendam naar de Eemshaven kunnen kunnen rijden. De aannemer gaat dit door deze vondsten nu niet redden. Omdat het om een trein vrije periode van zes weken gaat is deze alleen tijdens de zomervakantie uit te voeren. De aannemer is nu aan het herplannen.
